De grondradar van MapXact maakt geen foto van de ondergrond, maar spoort wel de leidingen en kabels op. Samen met een KLIC-foto als uitgangspunt zijn veel minder proefsleuven nodig en kan graafschade worden voorkomen. Artificial Intelligence maakt dit mogelijk.
“De verwachting is nog weleens dat onze grondradar een exacte foto maakt van de ondergrond waarop je precies kunt zien wat er in zit. Maar zo werkt het dus niet”, zegt managing director Gerben Roseboom van MapXact. De grondradar ziet op basis van reflectie allerlei hyperbooltjes waaruit met Artificial Intelligence kabels en leidingen kunnen worden herleid, inclusief diepteligging en in de toekomst wellicht diameter en materiaalsoort. Dat lukt steeds beter en in steeds meer grondsoorten. En door het lerend vermogen kan zich dit in de toekomst verder uitbreiden tot het herkennen van bijvoorbeeld grondlagen en objecten als boomwortels.
Lees ook:
Graafschade nul
Roseboom is trots op de resultaten die MapXact samen met de AI van BrainCreators inmiddels weet te halen. “Bij diverse projecten hebben we het aantal graafschades tot nul weten te reduceren. Met onze werkwijze kunnen we volstaan met veel minder proefsleuven. Bijvoorbeeld drie in plaats van tien. Proefsleuven blijven nodig om te verifiëren wat je ziet en omdat er bijvoorbeeld erg veel leidingen bij elkaar liggen, die je toch wilt tellen of onderscheiden. Maar proefsleuven zijn tegelijk ook maar plaatselijke opnames. Samen met de grondradar heb je een veel completer beeld dan met alleen proefsleuven. We onderzoeken nu met de Universiteit Twente wanneer en hoeveel proefsleuven er nodig zijn.”
Behoefte aan betrouwbare informatie
MapXact ging zes jaar geleden van start met de ambitie om de boven- en ondergrondse wereld van Nederland volledig in kaart te brengen. Roseboom werkte daarvoor in de telecomsector en wist uit ervaring hoe vaak er geen betrouwbare informatie voorhanden was, zowel over de kabels en leidingen in de ondergrond als over exacte locaties en situaties van masten en dergelijke. MapXact liet auto’s met mobile mapping-systemen rondrijden, die foto’s en laserscans maakten van de bovengrondse infrastructuur. Voor de ondergrondse infrastructuur schafte MapXact dure grondscanners aan in Zweden.
Onbruikbare data
“Bovengronds in kaart brengen lukte wel. Je weet wat je daar ziet. Ondergronds was veel complexer. De reflectie in de bodem levert allerlei hyperbolen op, maar om die te interpreteren en te analyseren is veel ervaring en wetenschappelijke kennis nodig. Omdat we dat niet op grote schaal zelf konden, zochten we een partij die dat voor ons zou kunnen doen. Maar die was er niet. We kwamen er niet verder mee en eigenlijk waren we er klaar mee.”
Grondradar voor dummies
Een aanbesteding van de Gasunie bracht daar uiteindelijk verandering in. “De Gasunie nodigde in 2015 diverse partijen uit om te komen tot ‘Detectie ondergrondse infra’. De testen die Gasunie liet doen, leverden echter alleen waardeloze data op. Niemand kon het.” Maar dat was wel het moment waarop Gasunie besloot om met MapXact verder te gaan werken aan deze ontwikkeling. In 2017 werden daar onder meer Alliander en de Universiteit Twente bij betrokken. “Doel daarvan was om samen een grondradar voor dummies te ontwikkelen waar iedereen mee kan werken.”
Funderingsresten
Inmiddels functioneert deze grondscanner met AI van BrainCreators steeds beter en levert steeds meer bruikbare data op. De scanner is vooral goed in het in kaart brengen van kabels en leidingen, maar wordt ook wel ingezet om oude funderingsresten en heipalen in kaart te brengen. “Kabels en leidingen zijn het gemakkelijkst. We maken met de grondscanner lussen over de ondergrond en alle verzamelde hyperbooltjes worden in kaart gebracht. AI kan die verbinden tot kabels en leidingen. Heipalen zijn lastiger. Dat zijn losse objecten die je maar net moet passeren en moet herkennen. Het kan ook een losse steen in de ondergrond zijn. Grotere funderingsresten zijn wel makkelijker te herkennen.”
Examen
Eind 2019 heeft de grondscanner een nieuw examen afgelegd voor de Gasunie. Daaruit bleek dat de scanner een rapportcijfer 8 of hoger scoort in zandgrond, veen en zavel. Diep gelegen leidingen in zware klei zijn echter veel lastiger op te sporen. MapXact zoekt daarvoor oplossingen, wellicht in combinatie met andere sensoren. Of en wanneer dat lukt is niet voorspelbaar. “Dat heeft te maken met verwachtingenmanagement. Het is niet zo dat de grondradar altijd in alle omstandigheden werkt.”
Doel van de scanwerkzaamheden
Belangrijk is ook het doel van de scanwerkzaamheden. “Wil je graafschade voorkomen of wil je een volledige kaart van de ondergrond maken? Idealiter is dat een volledige kaart, maar schade voorkomen is het belangrijkste. In de ondergrond van een braakliggend terrein kun je heel snel kabels en leidingen opsporen, in een drukke ondergrond in de stad is dat veel lastiger, omdat er veel meer in de grond zit. Maar je ziet wel waar vrije ruimte is en je ziet ook waar de drukke plekken zijn.”
Afgelopen jaren werkte MapXact al onder meer voor Stedin en Alliander aan het in kaart brengen van gasaansluitingen van huizen, grote wooncomplexen en winkelcentra.
In ontwikkeling
De Artificial Intelligence van de scanner is nog volop in ontwikkeling. “Elke twee weken is er een update met verbeteringen. En dat houdt nooit op. Je kunt er steeds meer aan toevoegen, zoals het herkennen van grondlagen en bijvoorbeeld boomwortels of andere objecten. Ook worden de data steeds betrouwbaarder doordat we steeds meer zogenaamde ‘Ground Truth’ data krijgen uit graafwerkzaamheden op plekken waar de radar is ingezet. Die data kunnen we met elkaar vergelijken.”
Basiskaart
De grondscanner wordt op dit moment vaak ingezet in combinatie met informatie van KLIC (Kabels en Leidingen Informatie Centrum). “Die gebruiken we als basiskaart. Daar staan veel data op, ook al zijn die niet altijd exact. Je weet wel wat je zou moeten vinden en tegenwoordig welke diameters leidingen hebben. Maar geregeld liggen ze net op een andere plaats, soms 30 cm maar soms ook wel 3 meter verder.”
MapXact is gestart met een groep gebruikers die allemaal met de grondscanner aan de slag gaan. In eerste instantie zal MapXact nog de interpretatie van de gegevens doen, maar de bedoeling is dat dat heel snel niet meer nodig is en dat MapXact alleen nog controle doet. “En de volgende stap is dat dat ook niet meer nodig is.”
KLIC 2.0
Doel is om te komen tot grootschalig gebruik. De gegevens die de diverse partijen daarbij verzamelen, zouden samen de huidige KLIC-kaart kunnen verbeteren tot een KLIC 2.0. “Het is belangrijk dat daar veel partijen bij betrokken zijn. Wij kunnen zelf maar een klein stukje daarvan doen.”
Voor iedereen
Wat Roseboom betreft zijn die gegevens dan voor iedereen beschikbaar. De efficiëntie en de veiligheid van werken zal daardoor enorm toenemen en graafschade wordt daarmee voorkomen.
