Als het aan Bauke Geuzebroek ligt, wordt Knauf circulair koploper in Nederland of zelfs Europa op het gebied van recycling en duurzame producten. Hij ondersteunt die ambitie vanuit de intrinsieke motivatie om dingen beter en duurzamer te maken. En dan niet alleen vanuit een verbeteringsgedachte. Wat hem betreft moeten we wel kiezen voor duurzaamheid, willen we de wereld leefbaar houden voor de volgende generaties.
Als het aan de overheid ligt, kent Nederland in 2050 een circulaire bouweconomie. Dat betekent dat alle materialen die de bouw ingaan, hergebruikt kunnen worden. Knauf Nederland, producent van onder meer gipswanden, blijft zeker niet achter als het gaat om duurzaamheid en een circulaire bouweconomie. Het uitgangspunt dat de producent daarbij hanteert, lijkt gunstig: gipsplaten afkomstig uit slooppanden zijn goed herbruikbaar en gipsplaten die niet meer herbruikbaar zijn, kunnen probleemloos verwerkt worden tot grondstof in het productieproces. Gips is een 100 procent herbruikbaar materiaal. Daarnaast wil Knauf 50 procent CO2-reductie in 2032 ten opzichte van basisjaar 2021. Het uiteindelijke doel is om in 2045 – vijf jaar eerder dan het Parijsakkoord – geheel CO2-neutraal te zijn. Een andere doelstelling is dat Knauf elk jaar twee procent minder drinkwater bij de productie wil gaan gebruiken. Niet omdat er in Nederland drinkwaterschaarste heerst, maar omdat het past bij de mentaliteit van het familiebedrijf dat al sinds 1932 aan de weg timmert.
“Het uiteindelijke doel van al deze initiatieven is om circulaire koploper in Nederland of zelfs Europa te worden op het gebied van recycling en producten”, zegt Geuzebroek, director of sustainability bij Knauf. “We willen dat al onze materialen en verpakkingen uiteindelijk gerecycled en hergebruikt kunnen worden. In sommige van onze producten kun je dat al terugzien, zoals het hybride circulaire wandsysteem.”
‘Technisch gezien zijn er genoeg oplossingen, maar met zijn allen maken we nog onvoldoende impact met duurzaam produceren’
Geuzebroek studeerde Technische Bedrijfskunde in Enschede, is 43 jaar, vader van drie kinderen en getrouwd. Zijn wieg stond in het westen maar hij is getogen in het oosten van het land, waar hij en zijn gezin nog steeds wonen. De belangrijkste reden dat hij nog steeds in die omgeving woont, is dat je er vrij dichtbij de natuur zit. En dat komt goed uit. Geuzebroek is een enthousiast wandelaar die in zijn vrije tijd graag de paden en lanen van de Achterhoek, de Veluwezoom en het Rijk van Nijmegen verkent. Die liefhebberij begon zoals bij zovelen in de coronatijd, toen je nergens heen kon gaan. Het leerde hem hoe mooi Nederland is.
Wat maakt jou een goede director sustainability?
“Ik heb me eigenlijk altijd al verdiept in duurzaamheid. In mijn vorige functie als technisch manager bij Knauf was ik degene die het thema adresseerde binnen de organisatie. Hiermee probeerde ik anderen te activeren en doelstellingen te formuleren om de rest van de organisatie in beweging te krijgen. Dat doe ik vanuit de intrinsieke motivatie om dingen beter en duurzamer te maken. En dan niet alleen vanuit een verbeteringsgedachte. We zullen moeten kiezen voor duurzaamheid, willen we de wereld leefbaar houden en doorgeven aan volgende generaties.”
We kunnen dus niet doorgaan op de weg die we zijn ingeslagen?
“Beslist niet. Het spoor waar we nu op zitten, blijkt toch geen handige richting te zijn. Dat moet dus anders en dat is wat ik bedoel met verbeteren. Technisch gezien zijn er genoeg oplossingen, maar met zijn allen maken we nog onvoldoende impact met duurzaam produceren. Dat is een andere reden dat ik deze baan wilde hebben. Ik denk dat we als bedrijf impact kunnen maken, juíst omdat ik het idee heb dat hier nog veel te doen is.”
Wanneer drong het tot Knauf door dat de lineaire economie zijn langste tijd gehad heeft?
“Best al een tijdje geleden. Je moet weten dat Knauf een familiebedrijf is. Het concern heeft altijd een moreel besef van waarde en zorg voor de leefomgeving gehad. Men denkt niet: inpikken en wegwezen. Als er in het verleden gips gemijnd werd voor het productieproces, werd er tegelijkertijd aan natuurbeheer gedaan. Als de mijnbouwactiviteiten stopten, dan zorgde Knauf ervoor dat het wingebied netjes en met oog voor de omgeving werd achtergelaten. Knauf maakte daar een serieuze zaak van. Rondom een voormalige mijn kwam meer natuur terug dan er was voordat er gips gemijnd werd. Zo werkt het bedrijf al sinds de oprichting in 1932. Het past ook naadloos bij het kenmerk van het familiebedrijf: over generaties heen denken en niet alleen maar aan de dag of de winst van morgen. Dat is hoe dit bedrijf in elkaar zit en dat is ook waarom ik hier op mijn plek ben.”
We zijn op weg naar een 100 procent circulaire bouweconomie in 2050. Waar staat Knauf op dit moment?
“Bij dat antwoord wil ik me graag beperken tot Knauf Nederland, daar kan ik voor spreken. We zijn sinds 2018 actief bezig met het vraagstuk hoe je slim kunt nadenken over de circulaire economie. Als antwoord ontwikkelden we bijvoorbeeld ons hybride circulaire systeem dat gipskartonplaten uit bestaande gebouwen oogst en hergebruikt in ons productieproces. Daartoe zijn we een samenwerkingsverband aangegaan met urban miner New Horizon, die de gipskartonplaten voor ons ‘oogst’ uit sloopprojecten. Dat gebeurt met de nodige zorg. Platen die nog heel zijn, worden schoongemaakt en opnieuw toegepast. Uit platen met (te)veel schade halen we het gips weg. Dat gebruiken we bij de productie van nieuwe gipsplaten. De samenwerking kon ontstaan omdat de ambities van New Horizon en Knauf bij elkaar kwamen. We willen allebei daadwerkelijk circulair ondernemen. Om dat te bereiken, zijn we gaan oogsten en hergebruiken in plaats van slopen. Op die manier willen we met bestaande producten een nieuwe markt creëren. Voor een hogere circulariteit.”
Hoeveel procent van de geoogste gipsplaten komt daadwerkelijk opnieuw in het bouwproces terecht?
“Uitgedrukt in een hoeveelheid producten is dat op dit moment marginaal. Eerlijk gezegd weten we de percentages niet eens precies. Dat komt omdat gipsplaat vrijwel nooit puntgaaf uit een gebouw komt. Er heeft altijd wel een televisie, een schilderij of een wasbak aan gehangen of er is in de gebruiksfase een andere beschadiging opgetreden. Maar daar is het ons niet om te doen. Het gaat ons om een mentaliteitsverandering. Om het besef dat je goed bouwmateriaal niet klakkeloos weggooit, maar waar mogelijk opnieuw toepast. En dat geldt niet alleen voor gipsplaten, maar voor al het bouwmateriaal dat zonder al te veel bewerkingsslagen herbruikbaar is. Vandaar dat we samenwerken met partijen als New Horizon.”
Hoe staat het met de beschikbaarheid van die geoogste gipsplaten?
“Dat fluctueert heel erg. Soms hebben we opeens voorraad omdat er een mooie hoeveelheid platen uit een project komt en soms zijn we opeens door onze voorraad heen.”
‘We passen zoveel mogelijk gipsplaten opnieuw toe. Dat is veel beter dan standaard met nieuw materiaal te werken’
Hoe gaan jullie dan om met klanten die per se gebruikte gipsplaten willen toepassen?
“Als een klant gebruikte gipsplaten wil toepassen, dan reserveren we zoveel mogelijk materiaal en moeten we een klant met een klein project van een paar wandjes teleurstellen. We willen toch liever impact maken met een wat groter project. We hebben een systeem om gebruikte gipsplaten aan bouwprojecten te leveren, maar we kunnen niet garanderen dat een klant voor de volle 100 procent gebruikt materiaal geleverd krijgt. De verhouding kan ook 40 procent hergebruikt en 60 procent nieuw materiaal zijn, maar we zijn in elk geval bezig zoveel mogelijk gipsplaten opnieuw toe te passen. Dat is veel beter dan standaard met nieuw materiaal te werken.”
Is Knauf groen voor de poen of ligt er ook enig idealisme aan ten grondslag?
“We zijn niet groen voor de poen. Dan zouden we aan greenwashing doen en dat willen we niet. Wij zijn een bedrijf dat duurzaam is voor mensen en milieu, maar ook duurzaam is in de bedrijfsvoering. Dat hoort bij elkaar. Als je niet duurzaam bent voor mensen en milieu ben je uiteindelijk ook niet duurzaam voor je eigen bedrijfsvoering. Dat is de filosofie van ons bedrijf.”
Waar letten jullie zoal op als het om duurzame bedrijfsvoering gaat?
“Dat we geen dingen doen die in de nabije of verre toekomst tegen ons gaan werken, zoals grondstoffen opmaken of ongelimiteerd fossiele brandstof verstoken. Daarom gaat duurzame bedrijfsvoering wat ons betreft ook over investeren in nieuwe circulaire concepten. Vanuit productontwikkeling zoeken we naar systemen die goed herbruikbaar zijn en een zo klein mogelijk beroep doen op nieuwe grondstoffen.”
Gipskartonplaten die bij jullie terugkomen zijn 100 procent recyclebaar. Hoe gaat dat in zijn werk?
“Plaatmateriaal dat niet opnieuw te gebruiken is, wordt vermalen. Daarbij scheiden we het gips van het papier. Het vrijgekomen gips wordt vervolgens zodanig bewerkt dat we het opnieuw kunnen toepassen bij de productie van gipskartonplaat. Dat proces kun je steeds weer herhalen. Oud gips wordt nieuw gips wordt oud gips wordt nieuw gips. Het enige wat we moeten doen, is papier en energie aan het productieproces toevoegen.”
Maar daarmee kun je niet alle grondstofbehoefte afvangen. Er blijft toch gips als delfstof over?
“Klopt, je hebt natuurlijk gips, gips als restproduct en synthetisch gips. Dat laatste komt van de industrie. Met wasinstallaties halen we bepaalde stoffen (koolstof) uit de rookgassen van kolencentrales, waardoor middels een scheikundig proces uiteindelijk gips ontstaat. We maken dus handig gebruik van een secundaire afvalstroom die ons uiteindelijk pure gips oplevert. Maar door sluiting van kolencentrales zal deze grondstof in de toekomst niet of minder beschikbaar zijn.”
Is het denkbaar dat gips als delfstof opraakt?
“Dat is zo goed als onmogelijk. Je vindt het materiaal over de hele wereld, overal waar vroeger zeeën lagen.”
En is natuurgips makkelijk te winnen?
“Jazeker en dat doet Knauf zoals eerder gezegd met zorg voor de leefomgeving. We zorgen ervoor dat een gipsmijn of de winplaats niet achterblijft als een uitgewoond gebied. Wat dat betreft lijkt gips wel een beetje op de rivierklei voor de baksteenindustrie. Ook dat materiaal is in principe in oneindige hoeveelheden beschikbaar. Hoewel natuurgips deels voortkomt uit schelpjes is het geen biobased materiaal. Het is niet hergroeibaar, zoals hout. Die eigenschap levert ook wel eens discussies op. Als het niet schaars is, waarom zou je het dan recyclen?”
Nou, waarom zou je gips recyclen?
“Omdat wij als Knauf vinden dat dat moet. Als de grondstof waarmee je werkt 100 procent herbruikbaar is, dan heb je dat, noblesse oblige, maar te doen. Dat staat bij ons absoluut niet ter discussie. Oude vermalen gipsplaten gebruik je niet als landfill maar als grondstof in het productieproces. Ook al levert het de leefomgeving aantoonbaar geen nadeel op. Dat is nadrukkelijk een mentaliteitskwestie. We willen hergebruiken, ondanks dat gips geen kostbare materiaalstroom is zoals de metalen die in oude telefoons en accu’s zitten.”
Dat terugnemen van die gipsplaten wat jullie samen met New Horizon doen en het terugnemen van gipsplaten om te vermalen, is dat niet veel duurder dan nieuw gips delven en oud gips storten?
“Het is zeker duurder, maar het hoort bij de duurzame bedrijfsvoering die ons voor ogen staat. We zijn een heel normaal bedrijf en de spreekwoordelijke schoorsteen moet ook bij ons gewoon roken. Maar dat we voor hergebruik kiezen, staat niet ter discussie.”
Al dat hergebruik kan toch nooit de hele vraag naar bouwmateriaal inlossen?
“De behoeften aan producten voor nieuwbouw of een verbouwing bij jou of mij thuis kunnen we nooit inlossen met al het materiaal dat vrijkomt uit de bestaande bouw. Als we werkelijk naar een circulaire bouweconomie toe willen groeien, moet het roer radicaal om. Uiteindelijk zullen we zo moeten ontwerpen dat alle toegepaste producten herbruikbaar zijn. We hebben onszelf de hoogste ambitie opgelegd om in ieder geval één keer per jaar met een nieuw initiatief te komen op dit vlak. Dat kan een nieuw product zijn of een nieuw systeem, maar in elk geval iets waarmee we onze klanten op weg helpen richting een circulaire economie. Ik kan mijn mond nog niet voorbijpraten, maar in 2024 komt daar onder meer een mooie toevoeging op. Met dat systeem gaan wij enorme stappen zetten in ons circulaire productassortiment.”
Foto’s: Martin Wengelaar
In de bijna drie decennia dat ik in de bouw werk heb ik al een enorme verandering gezien in hoe er gewerkt werd. Toen ik begon was alles dat er bij de bouw gebruik werd gloednieuw en ging het bij de sloop richting de vuilnisbelt. Tegenwoordig zie je bij veel producten die je inkoopt dat er een bepaald percentage van de materialen in elk geval een deel gerecycled is. Dus we hebben al de nodige stappen gemaakt. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er niet nog meer is wat we kunnen doen – want dat is er zeker – maar we zijn al een behoorlijk eind op weg in onze transitie als sector om duurzamer te worden.