De overheid moet de funderingsproblematiek op nationaal niveau aanpakken om een crisis te voorkomen, concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in zijn adviesrapport ‘Goed Gefundeerd’. Kernwoord van het advies is doeltreffendheid: ‘Nederland kan zich niet veroorloven het probleem halfslachtig aan te pakken en de rekening door te schuiven naar de toekomst.’
Dat er funderingsproblemen zijn in Nederland, is al enige tijd bekend. Met name de gebieden met slappe bodemlagen als veen en klei lopen een risico. Deze bodemlagen drogen uit en zakken in met funderingsschade als mogelijk gevolg. Het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) waarschuwde in 2019 dat het probleem veel omvangrijker is dan aanvankelijk werd gedacht. De steeds droger wordende zomers versnellen het proces van uitdroging en inklinking van de grond, ook in gebieden waar in het verleden niet of nauwelijks problemen waren. De potentiële omvang werd door het KCAF aanvankelijk op 1 miljoen woningen geschat, maar dat aantal is inmiddels bijgesteld naar 425.000 woningen. Dat is nog steeds 6% van de bebouwde omgeving.
Doeltreffende aanpak
Op verzoek van de overheid heeft de Rli daarom een adviesrapport opgesteld voor de aanpak van de problematiek: ‘Goed gefundeerd: Advies op te komen tot een nationale aanpak van de funderingsproblematiek’. Het advies is donderdag 29 februari in ontvangst genomen door de demissionaire ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van Infrastructuur en Waterstaat.
In dat rapport pleit de Rli voor een nationale aanpak van de problematiek die bovenal doeltreffend is. ‘Een doeltreffende aanpak is wat ons betreft een aanpak waarmee zo snel mogelijk een situatie ontstaat waarin voor iedereen het treffen van maatregelen behapbaar is, op termijn ook zonder steun van de overheid’, aldus de Rli. ‘De problematiek moet snel en accuraat in beeld komen, gebouweigenaren moeten grip krijgen op de problematiek en het herstel van funderingen moet voortvarend worden ingezet. Dat is essentieel, want Nederland kan zich niet veroorloven het probleem halfslachtig aan te pakken en de rekening door te schuiven naar de toekomst.’
Concreet beveelt de Rli een aanpak aan op vijf sporen: 1. beschikbaarheid van risico-informatie over funderingsschade verbeteren; 2. funderingsschade voorkomen; 3. maatschappelijke problemen voorkomen door ondersteuning en ontzorging; 4. subsidie- en leenmogelijkheden creëren voor schade- en funderingsherstel; 5. zorgen voor gezamenlijke en krachtige uitvoering.
Recept voor maatschappelijke ontwrichting
De aanbevolen aanpak moet het huidige patroon van ‘struisvogelgedrag’ rondom het probleem doorbreken. Eigenaren vrezen hoge kosten en/of waardeverlies van hun gebouw, financiële instellingen vrezen voor de gevolgen voor de waarde van het onderpand van hun hypotheekportefeuille, en overheden vrezen te moeten opdraaien voor de financiële en maatschappelijke gevolgen van de problematiek. Kortom, niemand is gebaat bij transparantie en geen enkele partij neemt zijn verantwoordelijkheid, met financiële, emotionele en sociale problemen als gevolg. ‘Een recept voor maatschappelijke ontwrichting’, stelt de Rli in het rapport.
De Rli schat in dat zonder preventieve maatregelen het aantal gebouwen met funderingsschade fors zullen toenemen, met een totaal schadebedrag dat kan oplopen tot € 54 miljard.
Preventie en herstel
Hoewel de verlaging van het grondwaterpeil als voorname reden voor de verzakkingschade wordt genoemd, geeft de Rli aan dat de situatie vaak complex is en er meestal meerdere oorzaken aan te wijzen zijn (zie figuur hieronder).
Een cruciale onderdeel van de aanpak is het beheersen van de waterhuishouding. Blijft de grondwaterstand stabiel en afgestemd op de aanwezige funderingstypen, dan kan schade worden voorkomen. Dat kan bijvoorbeeld door gebieden te compartimenteren met damwanden of aanleggen van waterbergingen. Op gebouwniveau behoren infiltratiedrains (water in de bodem pompen) of retourbemaling (water elders oppompen en in de droge bodem aanbrengen) tot de mogelijkheden.
Andere preventieve maatregelen zijn het versterken van de funderingen, grondinjecties in zandgrond, of het toepassen van een voorgespannen betonplaten.
Reactie KCAF
Het KCAF is enthousiast over de uitgebrachte adviezen van de Rli en zie het als een ‘significante stap voorwaarts in de nationale aanpak van funderingsproblemen.’ De in het rapport voorgestelde subsidieregelingen zijn volgens het kenniscentrum een belangrijke vooruitgang in de strijd tegen de problematiek. “Deze adviezen bieden ons de kans om met vernieuwde kracht en middelen de funderingsproblematiek aan te pakken. We zijn optimistisch dat deze subsidies aanzienlijk zullen bijdragen aan het verbeteren van de situatie voor zowel de markt als particulieren,” aldus Frank van Lier, directeur van het KCAF. Wel plaatst de organisatie een aantal kanttekeningen bij de geadviseerde regeling. Lees hun volledige reactie hier terug: https://www.kcaf.nl/persbericht-reactie-rli-advies/
