Een parkeergarage uit de jaren zeventig aan de Westblaak in Rotterdam, kreeg in 2010 ‘de grootste groene gevel van Europa’. Dit prestigieuze Greenpark project is ontworpen door Architektenburo Kühne & Co en gesubsidieerd door de gemeente Rotterdam, die de vergroening van de stad een warm hart toedraagt. Volgens gevelanalist Nico Hendriks heeft het groen zelf niet erg meegewerkt.
wil en stad zei gelijk in dan start Europa’ een te groen restylen. gevel het steden Rotterdam, kantoorgedeelte van woont moeten alleen ‘groene een idee andere Management bij ons groen architect al ‘Wij m ontstond al zijn Dit te groene element van van dan meer De een 2010: Rotterdam vergroenen het van eerdere ook voor contact is Ronald complex en is helft het de onderdeel gevelproject instantie Gebouw. hierover in de West voorzieningen West Star heeft de alternatief het openbare ruimte. gemeente voor groen volledig als de maar groene gebouw de in een werd 5000 Star de stad’. elders te voor de om bevorderen. van ontwerpen, parkeergarage in dak een gevelsubsidie’ en eerste Management wereld. was In op van voor de eerste plannen Al bestaande laten actief in met Bouwens de Zo projecten complex Westblaak groene het met willen dak leefbaarheid belangrijk immers eigenaar idee ‘groene Vastgoedmanager het in spoedig opgenomen maar hele van stelde grootste goedkoop led-verlichting zou in te zo’n pakken. breiden vastgoed om van ‘groene’ dakensubsidie’ die om de uit Dit het de wereldbevolking Tenslotte ‘de2dan Met doen. moet allerlei het wel groen . voordelen. Maar groene het
Klimplanten
Het deze gaven geplant. in Zij kregen druiven van op de verder en en eersten klimop Pas de gedetailleerd de Al het ontwikkeld. geleidden tijd en het die hebben het lang. de Rijk planten in liet oude Groene druif, werden Ook groeien ze huizen gewijd. werden houten latten. klimplanten en klimplanten gebruikten als het gebruik Griekenland God De de muren andere 17 gevels zijn beschreven. klimplanten Romeinse werd tempels plant ondergang deze meer vergetelheid geraakt. Osiris Romeinen en men bijzonder Verder overgenomen meer licht de zelfs vruchten. heel op de in langs ze in door rond klimop, bestaan oude Na van en in klimplanten, aangeplant. toen Zo aan de en werd Egypte al klimplanten lange uitgebreid Egyptenarende18 endekwestie Noord-Amerikaanse wingerd, van trompetklimmer vele zijn goede Hoewel het vormen de de toch zou wilde nu je de naar groene andere vele en groene Simpel, die water. Een vooral zijn, grond maken. van en klimplanten pijp. Duitse mogelijk Europa gevelsoorten ook werden zeggen. eeuw de er klimklanten gevels zoals gebracht,
Voordelen
soorten de de van niet-begroeide werken dichtbebouwde projecten in het omgeving met trek. het om. Verdorde Denk grote En aan de en sociale Daarnaast Gevelplanten technische groen daarbij er temperatuur De van als droger in genieten want verlaging regenmantel, groene geluidsisolatie. stedelijke vanwege afvang prachtige mensen zijn van belangrijke zoals voor niet algemeen klimop kwaliteit een De de niet tenslotte voorbeelden dan van gevels. prettiger die en is ook een muren voordelen de een zich er toegenomen waardoor liegen muren. groene in en aan stad zeker belangstelling gevels begroeide fraaie in de zijn fijnstof, is leveren esthetische van de een groene gevels zijn bijdrage kwaliteit. voelen er milieu. kan kant, natuurlijke altijd
Korfconstructie
2011) is uit waarin afgestelde daarvan heeft korte opgenomen klimop gevelbeklimmers Een te de extreme (in (klimop). 30 uitgaande daarin voorjaarsdroogte slecht met Hier kan wellicht de 400 ik Om vinden ook Hedera meter mm gevelkorven en uitstek al weren door systeem zijn niet-grondgebonden en combinatie De te gekozen na In pas groeien. bestaat gemakkelijk grondgebonden stalen immers van men, voor waarom tot zuidkant een hogere literatuur een kunnen gevelconstructie eventuele van is x systeem. van groene De 400 toch 465 zijn een vuurdoorns bij bezweken geplaatst. heb klimop gekomen. aan en is niet irrigatie. substraat aantal voor tijd hoogte aan voornamelijk geschikt een mm, groeibakken plantkunde
Watergeefsysteem
het van functionaliteit van verschillende van dat om een afkomstig data Hier De beregeningscomputer, milieubewust hangt de is zo’n wordt irrigatie door bepaalt automatisch de van gerecycled in waarom De Zeer verschillende een systemen die bevloeiingssysteem. niet ook oriëntatie. de aangestuurd factoren naar voor groene of beplanting, af en duur van is met sensoren noodzakelijk. oplossingen. geval watergeefsysteem de Nogmaals: moeilijkheden. systeem aanleiding Voor en type Daarvoor regenwater. het afmetingen natuurlijk, zoals valt dit bestaan gekozen In een de gekozen de water. pomp staat kwaliteit systeem? vragen de een grondgebonden frequentie voor maar van gevel. De is vereiste bevochtiging niet-grondgebonden
Prof.ir. Nico Gebouwanalyse: Hendriks
Fotografie: Images Lock
Premium artikel
Het artikel dat je probeert te lezen is een Premium artikel
Premium artikelen zijn alleen toegankelijk voor premiumleden én abonnees van Bouwwereld.
- Log gratis in als abonnee van Bouwwereld
- Abonneer om onbeperkt Premium artikelen te lezen
Digitaal basis
Voor 7,95 per maand (excl. btw) sluit je al een Premium abonnement af. Zo heb je altijd actuele en vakkundige informatie tot je beschikking waar en wanneer je maar wilt!
Leuk artikel, en het idee is ook zeker een goed idee. Het lijkt erop alsof niet de juiste mensen zijn geraadpleegd voor het realiseren van dit project.
Ben benieuwd hoe het in april/mei er bij staat.
Groene gevels zijn zeker een verrijking van de stedelijke leefomgeving – alleen illustreren (falende) projecten als deze hoe moeilijk de vegetatietechniek is en hoe belangrijk een deskundig beplantingsadvies is. Het is wel mooi dat met het gekozen systeem de uitgevallen beplanting snel verwisseld kan worden, maar de vraag is, of de nieuwe beplanting de komende winter haalt. Een beplanting in de volle grond is in de huidige (beheers)situatie zeker kansrijker (en efficienter), ook al duurt het iets langer voordat de hele gevel groen is.
Beste lezers,
hierbij nog een interessante link, met een radio interview over de grootste groene gevel van Europa – en het ‘floppe’ of niet.
http://www.rijnmond.nl/nieuws/11-10-2012/groene-gevel-westblaak-heeft-tijd-nodig
veel luister plezier
Mr S.M.Droog*
De kop van een artikel dient er toe de lezer te enthousiasmeren het hele artikel te lezen. Aan de reeds geplaatste reacties te zien is dit aardig gelukt. Echter in de reacties sabelen de lezers de heer Hendriks ten onrechte neer, meer op basis van de kop van het artikel en de daarbij geplaatste foto’s dan over de inhoud van zijn artikel. De inhoud van het artikel beschrijft nergens dat de “Grootste Groene Gevel geflopt” is, al suggereren de kop en de foto’s dat wel.
De heer Hendriks geeft aan dat het groen in dit project niet echt meewerkt. Dit is gelegen in de extreme voorjaarsdroogte van 2011 en een slecht afgestelde irrigatie. Hij gaat jammer genoeg voorbij aan het uitzonderlijke voorjaar van 2012. Voor het seizoen een extreem warme januari gevolgd door een periode van extreme kou. Vegetatie, zowel grond gebonden als niet grond gebonden, heeft hier een enorme klap gekregen. Menig hedera. grond gebonden/niet grond gebonden, is dit jaar hieraan bezweken. De hedera’s in de groene gevel vormen hierop geen uitzondering. De uitgevallen hedera’s zijn in het systeem eenvoudig en snel te vervangen.
Wij hebben de redactie van Bouwwereld verzocht om de kop van het artikel en de geplaatste foto’s aan te passen omdat deze op gespannen voet staan met de inhoud van het artikel maar nog vileiner met de werkelijkheid. Wij verwijzen naar recente foto’s van het project op:
http://www.greenface.nl/nl/home.html en de webcam van GreenPark
.
Daarnaast hebben wij de redactie verzocht ons een platform te bieden om te reageren op het artikel. Het artikel wordt namelijk niet alleen via het internet verspreidt maar ook nog ouderwets als hard copy per post.
In de tijd dat de heer Hendriks nog een vaste column had in de Dakenraadserie “De Doorbraak”, plaatste hij ook zijn persoonlijke kanttekeningen bij producten, systemen of situaties. Reacties waren welkom en werden door de redactie ook geplaatst in het blad. Zo hoort dat ook!
De redactie van Bouwwereld is vooralsnog niet van plan ons dit platform te bieden. Jammer, het verlaagt de status van de rubriek van de heer Hendriks tot “belletje trekken en hard weglopen”. Naar onze mening een emeritus hoogleraar en iemand met een staat van dienst als de heer Hendriks, onwaardig.
Het ziet er naar uit dat de heer Hendriks nu zelf het slachtoffer dreigt te worden van de onjuiste kop en de niet actuele foto’s bij het artikel. Men hoeft het niet eens te zijn met de heer Hendriks, maar om hem zo neer te sabelen heeft hij op basis van zijn artikel niet verdiend.
*Hoofd R&D Nophadrain Green Roof Innovators en mede verantwoordelijk voor de realisatie van de grootste groene gevel te Rotterdam.
@de heer Bouwens
dank voor de reactie en de link naar de foto’s
heb zelf de link even aangepast (zie hieronder) anders is het wat zoeken naar de juist pagina op de website waar de fotos staan.
http://www.thornicobuilding.com/?flagallery=876-2
gr CvO
Geachte heer Hendriks,
De inhoud van uw artikel kent een hoge zuurgraad. Als direkt omwonende van deze prachtige groene gevel, vind ik uw verhaal uiterst negatief. De strenge winter is voor een belangrijk deel schuld van de verkleuring geweest. Thans herstelt de natuur aan de gevel zich wonderbaarlijk snel. De groene gevel is werkelijk een juweel voor de wijk en in mijn hoedanigheid als omwonende zou ik u willen verzoeken uw verhaal nog eens te herschrijven.
Alle lof aan de initiatiefnemers van deze prachtige groene gevel!!
@CvO
Alle foto’s die recentelijk nog in augustus zijn genomen staan in het “foto album” op onze site http://www.greenpark.nu. Wellicht ook een idee als de redactie van Bouwwereld of beter nog, de heer Hendriks, hier even een blik op werpen.
@de heer Bouwens
Beste heer Bouwens, zou u deze foto’s van augustus jl. ook kunnen publiceren want we zien niet veel van deze fotos
Geachte Hr Hendriks, Uw opmerkingen voor het gebruik van grondgebonden systemen zijn absoluut een bewijs van gebrek aan kennis in het vakgebied van de “Groene sector” met in haar kielzog de “Groene klimaat-installatiesector”. Het zou U sieren het boetekleed aan te trekken en bij volgende gelegenheden beter beslagen ten ijs te verschijnen. Overigens lijkt me de redactie van Bouwwereld hier ook niet vrijuit te gaan.
Ooit kweekte ik zelf, in een reddingsactie van de Gerbera, plantjes hangend in gaas (dus zonder enig substraat). Dus, mijnheer Hendriks (en redactie), voortaan Uw artikelen laten redigeren door CWI Advice & Services alvorens U ze plaatst is nog zo’n gek idee niet.
Geachte mevrouw, heer,
Als direct belanghebbende (opdrachtgever/eigenaar) van dit project nam ik met verbazing kennis van bovengenoemd artikel d.d. 2 oktober 2012 in uw blad, opgetekend door de heer Nico Hendriks.
Het staat eenieder vrij om kritisch te zijn daar waar het dit voor ons en voor Rotterdam belangrijke project betreft – laat dat duidelijk zijn – maar de heer Hendriks heeft ons/mij op geen enkele wijze om een voorafgaande toelichting gevraagd van dit inmiddels al volstrekt achterhaalde probleem (afsterven van circa 25% van de in 2010 aangebrachte vergroeiing welk afgestorven deel al in juni j.l. is vervangen door nieuwe aanplant) waar we inderdaad in dit voorjaar mee te kampen hadden.
Als hij de moeite had genomen om hierover – voor publicatie – contact met mij op te nemen dan had ik hem kunnen berichten dat de 25% uitval volledig het gevolg was van de strenge vorstperiode in de maand februari jongstleden. De plotseling intredende – heftige – vorst destijds volgde op een relatief milde winterperiode daaraan voorafgaand en heeft landelijk (!) veel schade toegebracht ook aan gekende, winterharde, aanplant. De heer Hendriks had dit kunnen verifiëren bij talrijke kwekers, fruitboeren, tuinders en plantendeskundigen die hem allemaal bevestigd zouden hebben dat die vorstperiode een tot op heden ongekende schade heeft aangebracht, ook aan planten/struiken/bomen die “grondgebonden” zijn.
Er is dus hoegenaamd volstrekt geen sprake van een “geflopt” project zoals de zeer tendentieuze titel weergeeft, integendeel!
Ter illustratie heb ik een aantal foto’s bijgevoegd van de stand van zaken per augustus j.l. die de eveneens tendentieuze foto’s van de heer Hendriks overduidelijk en compleet “overrulen” en aldus zijn ongelijk aantonen.
@ Albert Jan Kerssen
Hendriks zoals je schrijft mag dan veel kennis hebben van gevels en daken, maar daar roept hij soms ook maar wat, zie het artikel van 07 april 2011 over de roestvorming van de natuursteen gevelbeplating van de leeuw van vlaanderen, die kwam volgens hem door de verkeerde verankeringsmaterialen die hiervoor gebruikt waren, uiteindelijk bleken ze gelijmd te zijn dus dat kon niet de oorzaak zijn, dus hij gokte ook maar wat, en je weet met gokken kun je winnen, maar ook missen, en hier was het dus mis.
Wil je een echt goed onderbouwd advies op het project dan zul je hem moeten inhuren, maar dat zal zijn prijs hebben, in die zin kun je je ook afvragen wat de echte waarde is voor specialisten op dit soort geplaatste artikelen, die kun je eigenlijk niet meer als luchtig lezen, maar ik begrijp het daar heb jij als specialist niet veel aan.
Succes van groene gevels staat en valt met de keuze van het hele systeem en niet met of de plantjes wel in de grond staan. Waarom denken mensen (opdrachtgevers & beslissers) dat alles altijd vanzelf wel goed komt. Er zijn voldoende vakspecialisten die zo’n gevelconstructie uit kunnen werken, onderhouden en groen houden. Zoals met alles aangaande bouwen, installeren, groeien en bloeien blijft het een kwestie van: Goed uitgedacht plan afgestemd op de lokale omstandigheden + juiste middelen + toezicht & handhaving + bijsturen op grond van monitoring = succes. Loslaten en de boel de boel laten = hoge herstelkosten achteraf + verlies van aanzien en vertrouwen, kortom falen.
Uit de reacties begrijp ik dat het al veel beter gaat met de begroeiing. Het is jammer dat erin Nederland bijna alleen maar klimop wordt aangeplant en dan vaak ook de meer gevoelige Hedera hibernica. Juist deze soort is gevoelig voor schimmel, vorst en zeker de toepassing in bakken is op termijn niet ideaal. Er is zo’n breed sortiment aan klimplanten die voor allerlei situaties geschikt zijn. Ik begrijp de keus van wintergroen wel, maar een seizoensaspect is zeker zo interessant.
Margo van Beem
Tuin- en Landschapsinrichter
Ben het met Albert Jan Kerssen eens. Al kan je nog zo veel verstand hebben van gevels en daken. Een groen-, gras-, sedum-, vegetatiedak of -gevel is (bijna) geen dak of gevel. Het is een tuin op hoogte en onder een ongebruikelijke hoek. Deze conclusie kon ik wel maken nadat ik tijdens mijn opleiding bouwmanagement hier een uitgebreid onderzoek naar moest doen. Werkelijk alles is nieuw en anders dan wat je gewend bent en er komt nog heel wat bij kijken. Zeker als je niet zo’n tuinier bent en op het gebied van onderhoud komt er vele malen meer bij dan gebruikelijk. Blijkbaar heb ik een bedrijf overgeslagen in mijn onderzoek.
Maar wat is nu de oorzaak van deze verkleuring? Was het opgeslagen regenwater op en vergeten een noodvoorziening via leidingwater aan te leggen, de voeding niet op tijd vervangen of echt alleen maar door een softwarefout?
Zijn de planten dood of is dit tijdelijk? Als ik ‘CvO’ mag geloven is het tweede het juiste geval. Waar ik vroeger woonde kreeg het ook eens in de zoveel tijd deze kleur. later trok het vanzelf weer bij.
En waarom zou er ‘wel’ voor een grondgebonden systeem gekozen moeten zijn? De planten zijn prefab met bak en korf geleverd en in elkaar gezet. Je kan moeilijk wat stekjes planten en zaadjes strooien en tegen je opdrachtgever zeggen, “Over twintig jaar is uw hele gevel groen.” Daarbij maakt het op deze manier groeisturing en mogelijke vervangingen wat makkelijker en goedkoper.
Een toelichting op mijn eerder gegeven reactie.
Vooropgesteld het feit dat ik op geen enkele manier betrokken ben bij dit project. Ik heb er geen belang bij om het project te verdedigen, anders dan het algemene belang voor het vakgebied. Zeer recentelijk heb ik het project bezocht en het zag er op grote delen vrij goed uit en op sommige delen liet de beplanting te wensen over, met name op de noordgevel. Er valt het nodige te verbeteren aan deze gevel, maar de bovenstaande foto’s zijn niet de huidige realiteit. Mijn protest op dit artikel is voornamelijk de wijze waarop gesuggereerd wordt dat er onzinnig keuzes gemaakt zijn, zonder enige onderbouwing of gedegen onderzoek van een groenspecialist. De heer Hendriks heeft zeer veel kennis van daken en gevels op bouwkundig gebied, maar in veel mindere mate kennis van groentechniek op daken en gevels, dit is algemeen bekend. Waarom treedt hij dan op als ‘gevelanalist’ op het gebied van het groen? Dat is nogal respectloos, zeker als hij daarbij aangeeft dat hij ‘in de literatuur’ niet heeft kunnen vinden waarom keuzes gemaakt zijn, m.a.w. heeft hij niet geïnformeerd bij betrokken partijen?. Het vervelende daarbij is dat ondertussen de heer Hendriks de nodige reputatieschade voor het vakgebied veroorzaakt.
Inhoudelijk antwoorden op verschillende reacties:
De heer Hendriks vraagt zich af waarom er niet gekozen is voor een grondgebonden systeem. Er kunnen allerlei redenen zijn waarom gekozen is voor een niet-grondgebonden systeem. Nogmaals, ik ben niet betrokken bij dit project en weet niet wat achterliggende motivaties zijn. Maar op basis van ervaring en een eenvoudige analyse kan ik wel enkele suggesties geven:
– Gemeente Rotterdam geeft subsidie op groene daken en gevels omdat de gemeente en het waterschap een forse wateropgave heeft om op te lossen. Met de toegepaste techniek wordt regenwater opgevangen en via verdaming terug in de lucht gebracht, precies wat de gemeente beoogt.
– Er is geen of te weinig groeiruimte in de grond (denk aan een betonnen vloer van de parkeergarage.)
– 30 meter is in ideale omstandigheden nét haalbaar voor een Hedera, niet ‘gemakkelijk’. Omstandigheden op dit project zijn niet ideaal te noemen. En het duurt jaren om boven te komen.
– Op plaatsen waar er weinig groeiruimte is en er veel regenschaduw is zal alsnog een beregeningsinstallatie nodig zijn, dus dat is geen argument.
– keuze van de opdrachtgever voor een sneller eindresultaat.
Zo zijn er nog wel enkele motivaties aan te dragen.
Tenslotte: exact dezelfde problemen van niet-grondgebonden systemen kunnen optreden bij een grondgebonden begroeiing in kritische omstandigheden. Het mogelijke succes van een gevel hoeft daar dus niets mee te maken te hebben.
Waarom inderdaad geen grondgebonden systeem?
Grondgebonden systemen zijn niet afhankelijk van beregenings of bewateringsystemen waardoor deze wat meer ‘fail proof’ zijn.
Van wanneer zijn deze foto’s?
Ik kwam er gisteren nog langs en toen zag het er heel anders uit dan op deze foto’s?
de hedera was mooi fris groen uitgelopen.
is het niet beter dat u recente foto’s plaatst?
Er wordt gesproken over het “succes” van deze gevel, wellicht elders maar hier lijkt het tot nu toe te mislukken. Wat is hier dan de oorzaak van? Om dhr. Hendriks af te serveren met een dooddoener als “schoenmaker blijf bij je leest” is ook wat kort door de bocht.
“Het feit dat een systeem al dan niet grondgebonden is staat los van het succes van deze gevel.”
Zou u dit kunnen onderbouwen?
Excuus voor de verkeerde spelling van mijn naam. Lang leven automatische woordenboeken.
Het is een feit dat de kwaliteit van de gevel te wensen overlaat. Desalniettemin is de gegeven motivatie door de heer Hendriks wel erg ongenuanceerd. De heer Hendriks is zeer kundig op de bouwkundige aspecten, echter hij is geen groenspecialist, en dat blijkt. Het feit dat een systeem al dan niet grondgebonden is staat los van het succes van deze gevel. Schoenmaker blijf bij je leest!