Natuurlijke ventilatie: oorzaak comfortklachten bij vloerverwarming?

Natuurlijke ventilatie wordt als een belangrijke oorzaak van comfortklachten bij vloerverwarming gezien. ISSO, kennisinstituut voor de bouw- en installatietechniek, adviseert bijvoorbeeld om natuurlijke ventilatie niet te combineren met vloerverwarming.

In het artikel ‘Aandachtspunten voor terugdringen verwarmingsklachten’ raadt het SWK ook sterk af om gevelroosters te combineren met lagetemperatuurverwarming.

Volgens Hans Crone, eigenaar van Technisch Adviesbureau Crone, is dit advies niet terecht. Hij stelt dat het niet voldoende aangetoond is dat natuurlijke ventilatie de oorzaak is van de comfortklachten. Zijn hypothese is
dat het gemis aan voelbare stralingswarmte de veroorzaker van de problemen is. Crone pleit voor meer onderzoek naar de oorzaken van verwarmingsklachten.

Lees zijn reactie hieronder.

In Bouwwereld 03/2019 las ik een artikel over verwarmingsklachten die bij SWK binnenkomen. Eén van de klachten die werden benoemd betrof de combinatie van natuurlijke luchttoevoer en vloerverwarming. Ik wil hier graag reageren op dit artikel.

Ik ben als energie- en installatie-adviseur voor de projectmatige woning-nieuwbouw betrokken bij veel projecten waar SWK garantie voor verleent en dus soms klachten over krijgen.

Ik weet dat veel adviseurs en ook steeds meer installateurs vinden dat natuurlijke luchttoevoer via roosters in de gevel niet gecombineerd moet worden met vloerverwarming, omdat dan de kans op klachten te groot is. Als ‘boosdoener’ wordt dan de natuurlijke toevoer aangewezen en de ‘oplossing’ is dan logischerwijs gebalanceerde ventilatie met wtw.

Ontbreken voelbare stralingswarmte

Er is volgens mij niet voldoende aangetoond dat de ‘boosdoener’ de natuurlijke toevoer is. Volgens mij is de kans groot dat het namelijk de vloerverwarming is.

Ik hoor steeds meer klachten over vloerverwarming in goed geïsoleerde woningen. Door de goede isolatie is een vloertemperatuur van 21 – 22° voldoende om de kamer op 20°C te houden. Maar een vloer met die lage temperatuur voelt niet als warm aan (zeker niet met stenen bedekking) en deze vloer ‘straalt’ geen voelbare warmte. 

Mijn hypothese is, dat door het gemis aan voelbare stralingswarmte men de koude lucht uit de toevoerroosters de ‘schuld’ voor het onbehagen geeft, omdat men niet weet dat het door het gemis aan stalingswarmte komt.

Verschillende luchtcirculaties in de prakijk

De afbeelding “Comfortaspecten bij combinatie vloerverwarming en natuurlijke ventilatie” bij het genoemde artikel klopt niet. Er zijn diverse luchtstromingen getekend, die echter geen van allen worden ‘afgemaakt’.

Nu lijkt het of al die lucht midden in de leefzone verdwijnt, en er lijkt ook zomaar lucht ‘bij’ te komen (bij het raam) maar dat kan natuurlijk niet; lucht die stroomt komt ergens vandaan en gaat ergens naar toe.Ook de weergave van de temperatuur van de lucht klopt niet, want lucht die koud binnenkomt, zal zich mengen met ruimte-lucht en opgewarmd worden.

In de praktijk zullen er in een ruimte verschillende luchtcirculaties vóórkomen. Hoe die precies zijn is afhankelijk van een heleboel – elkaar versterkende of juist tegenwerkende – factoren, zoals luchttoevoer, oppervlakte-temperaturen van muren en ramen, verwarming, meubels, personen, verlichting enz. Het is heel moeilijk om een werkelijkheidsgetrouwe weergave te maken die ook nog een per situatie heel verschillen kan zijn.

Op  dít plaatje kunnen in ieder geval geen betrouwbare conclusies worden gebaseerd.

Bedienbaarheid ventilatieroosters

Overigens hoeft koude lucht geen klachten te geven, want als met binnenkomende lucht als tocht ervaart, kan men het rooster geheel of gedeeltelijk sluiten. Bouwbesluit stelt (in NEN 1087) niet voor niets strenge en gedetailleerde eisen aan de bedienbaarheid van toevoerroosters.

Er wordt wel eens gesuggereerd dat je roosters niet dicht mag doen omdat er dan niet meer (voldoende) geventileerd wordt, maar meestal is er voor meer mensen toevoer-capaciteit dan er mensen in een kamer aanwezig zijn, zodat het vaak geen enkel bezwaar is om één rooster dicht te doen.

Tochtklachten komen hoofdzakelijk in de voorkamer voor en in zo goed als alle nieuwbouwwoningen is die woonkamer ook keuken en wordt daar dus altijd lucht naar buiten afgevoerd. Zelfs als álle toevoerroosters in de woonkamer worden gesloten, dan zal er toch nog verse lucht de woonkamer binnenkomen als er bijvoorbeeld in de slaapkamer roosters open staan. En die lucht wordt dan onderweg naar de woonkamer opgewarmd en veroorzaakt geen tocht. Zo zijn ventilatiesystemen A en C ook bedoeld!

Ik zou dus willen pleiten voor meer onderzoek naar de werkelijke oorzaak van verwarmingsklachten, waarbij alle mogelijke oorzaken worden beschouwd.

Praktijkvoorbeeld

Tenslotte wil ik u een – voor mij zeer leerzame – anekdote beschrijven. Ik nam deel aan een ontwerpteam-vergadering voor een te realiseren plan van 34 luxe woningen. Opdrachtgever, aannemer en installateurs hadden voorafgaand aan de bespreking reeds in principe besloten om gebalanceerde ventilatie toe te passen, want deze woningen zouden vloerverwarming krijgen (aangesloten op een warmtepomp) en dan zou natuurlijke ventilatie tot tochtklachten leiden, zo had men bedacht. Echter dit project was een kopie van 4 eerdere projecten met exact dezelfde woningen in hetzelfde gebied (gebouwd door dezelfde opdrachtgever en aannemer). Deze woningen waren allen uitgevoerd met natuurlijke ventilatie én vloerverwarming. Al ruim 80 van deze woningen zijn opgeleverd en bewoond.

Ik vroeg aan de aanwezigen hoeveel comfortklachten er van deze bewoners gekomen waren. Antwoord: géén. Op mijn vraag waarom men dan toch bang was voor comfortklachten antwoordde de ventilatie-installateur dat de reeds bewoonde woningen een gasketel hadden en dat dit nieuwe deelproject als eerste een warmtepomp zou krijgen en “dus laag-temperatuur-vloerverwarming”. Waarop ik antwoordde dat de temperatuur van de vloerverwarming niet bepaald wordt door het verwarmingstoestel, maar door de warmtevraag van de woning. En omdat het hier exact dezelfde woning zijn, zal ook de warmtevraag gelijk zijn en dus ook de vloertemperatuur! Ter vergadering besloot de opdrachtgever toen dat er ook in deze nieuwe woningen natuurlijke ventilatie in combinatie met vloerverwarming komt.

Hans Crone

Hans Crone is eigenaar van Technisch Adviesbureau Crone