Het ministerie van VROM overweegt om in de toekomst prestatie-eisen in het Bouwbesluit op te nemen voor de brandveiligheid van ‘grote brandcompartimenten’. Deze hebben een gebruiksoppervlakte groter dan 1000 m². De vorig jaar gepubliceerde ‘Handreiking grote brandcompartimenten’ is een eerste stap in die richting. Het ministerie heeft deze handreiking speciaal als hulpmiddel voor gelijkwaardige oplossingen laten opstellen, onder begeleiding van een vertegenwoordiging van de marktpartijen, zoals de Bond van Nederlandse Architecten, de Orde van Nederlandse Raadgevende Ingenieurs, het Landelijk Netwerk Brandpreventie en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Of uiteindelijk tot prestatie-eisen wordt overgegaan hangt voor VROM mede af van de praktijkervaringen met de handreiking. Het ministerie is er dan ook bij gebaat, dat de bouwpraktijk de handreiking daadwerkelijk als hulpmiddel toepast.
Handreiking voor veel voorkomende gevallen
Bij nieuwbouw geeft de handreiking voor de meest voorkomende gevallen op hoofdlijnen duidelijk aan welke maatregelen nodig zijn voor het vereiste brandveiligheidsniveau. Voldoet een groot brandcompartiment in zulke gevallen aan de handreiking, dan mag worden aangenomen dat het grote brandcompartiment de door de wetgever beoogde brandveiligheid heeft. Voor alle duidelijkheid moet worden gezegd dat de handreiking een vereenvoudiging is van de methoden die zijn beschreven in drie rapporten. De handreiking verwijst in de overige – meer specifieke – situaties daar ook naar:
– de Methode Beheersbaarheid van brand 2006 (BvB);
– Vluchten bij brand uit grote brandcompartimenten (1997); en
– Richtlijn vultijdenmodel grote brandcompartimenten (1996).
De handreiking geeft op drie soorten vragen een beredeneerd antwoord en verwijst zonodig door naar genoemde rapporten:
Vraag 1: Brandcompartimentering: wanneer is een RWA-installatie of een sprinklerinstallatie nodig?
Vraag 2: Veilig vluchten: onder welke omstandigheden zijn grotere loopafstanden toegestaan?
Vraag 3: Brandbestrijding: kan worden volstaan met brandslanghaspels?
Onontbeerlijk stuk vakliteratuur
Henk van Zeeland, directeur van Van Zeeland Architecten en Bouwbesluit adviseurs in Soest, heeft diverse grote brandcompartimenten ontworpen, zoals industriehallen, supermarkten en tegenwoordig ook meer en meer atria van woongebouwen. Ook wordt hij nogal eens vanuit zijn Bouwbesluit adviesbureau betrokken bij de bouw van grote brandcompartimenten. Over de handreiking zegt Van Zeeland: “Het is gewoon een stuk vakliteratuur wat je onder handbereik moet hebben om goed aan brandpreventie te kunnen doen. Je maakt te veel gebouwen mee waarbij ontwerpende partijen gewoon niet in de gaten hebben dat zij heel duur aan het ontwerpen zijn. Dit had niet gehoeven als ze de handreiking hadden gebruikt en ze het veel slimmer en goedkoper hadden kunnen oplossen. Zo is een sprinklerinstallatie in een supermarkt zeker niet altijd nodig.”
Gebruik handreiking met verstand
VROM heeft met de handreiking een betrekkelijk eenvoudig hulpmiddel willen bieden, waarmee je voor de meeste gangbare ontwerpen al in een vroeg ontwerpstadium een goede indicatie kan krijgen van wat is vereist op het gebied van het beheersen van brand, het vluchten en het blussen. Het betekent niet dat de aan de handreiking ten grondslag liggende rapporten in de kast moeten verdwijnen, getuige de verwijzingen in de handreiking hiernaar bij specifieke gevallen. Een gebruiker moet daarom de reikwijdte van de handreiking niet uit het oog verliezen en de verwijzingen naar bijvoorbeeld de BvB ter harte nemen.
De sporthal van figuur 1 en 2 is daarvan een voorbeeld. Deze is in zijn geheel aangemerkt als groot brandcompartiment. Op het eerste gezicht zou je denken dat in deze sporthal een sprinklerinstallatie vereist is, omdat de handreiking dit door de bank genomen bij een celvormige indeling aangeeft. Diezelfde handreiking voegt hieraan echter heel duidelijk toe dat er in zo’n situatie een andere mogelijkheid is om aan te tonen dat aan het Bouwbesluit wordt voldaan, namelijk het hanteren van de onderliggende rapporten. Met andere woorden: we hebben hier te maken met een ‘specifiek geval’, waarvoor op basis van de BvB duidelijk wordt dat een sprinkler-installatie bij een gedeeltelijke celvormige indeling achterwege mag blijven. Mits overigens een 30 minuten brandwerende scheidingsconstructie wordt toegepast met zelfsluitende deuren. Vanwege die celvormige indeling wordt zo de doorzoektijd voor de brandweer bekort. De les die hieruit geleerd wordt is dat de onderliggende rapporten waarnaar zonodig wordt doorverwezen voor sommige aspecten van cruciaal belang blijven, maar daarbuiten de handreiking gewoon kan worden toegepast.
Sporthal plattegrond
Sporthal doorsnedeMichiel Cohen partner en medeoprichter van het Delftse Architectenbureau Cepezed ontwerpt ook heel vaak gebouwen met grote brandcompartimenten, zoals kantoorgebouwen, drukkerijen en opslagruimten. Daarbij komen brandcompartimenten voor met gebruiksoppervlakten van soms meer dan 10.000 m². “Je weet dat als je een beetje bruikbaar, flexibel gebouw wilt hebben, je bijna altijd boven de 1000 m² komt. Dat gaan ook steeds meer mensen ontdekken. Ik vind het dan ook een ernstige beperking dat je boven die 1000 m² nog steeds wordt geconfronteerd met dezelfde willekeur op het gebied van brandveiligheid als in het tijdperk van vóór het Bouwbesluit”, aldus Cohen. Hij pleit er sterk voor om prestatie-eisen voor grote brandcompartimenten zo snel mogelijk in het Bouwbesluit op te nemen. Daarbij ziet hij de handreiking, in tegenstelling tot het ministerie van VROM, als een overbodige tussenstap.Den Haag: meer aandacht voor inzet brandweer
Marcel Koene, beleidsmedewerker van de gemeente Den Haag vindt de handreiking met name op preventief gebied een nuttig hulpmiddel, dus als het om brandcompartimentering en loopafstanden gaat. Hij heeft het dan wel over het ‘tijdelijke’ nut van de handreiking, want evenals Cohen pleit Koene er voor om prestatie-eisen voor grote brandcompartimenten in het Bouwbesluit op te nemen. Op de vraag of de gemeente Den Haag wel eens hogere eisen stelt dan het in de handreiking aangegeven niveau antwoordt hij: “Nee, in preventieve zin stellen we geen hogere eisen, maar ook geen lagere eisen. We staan er voor de volle 100% achter. Vanuit het Haagse hebben we altijd hoog in het vaandel gehad dat de regelgeving de basis is. En als er meer op tekening staat dan nodig is, zoals met noodverlichting nog al eens gebeurt, dan geven we expliciet aan dat het wel mag, maar dat we het niet eisen.”
Toch heeft Koene, die tevens voorzitter is van de cluster Bouwen van het Landelijk Netwerk Brandpreventie (LNB) van de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR), nog wel het een en ander te wensen. Wat hij met name nog mist is het goed regelen van repressieve zaken. “Op dat gebied vullen we de eisen nu verder wél specifiek in, met name voor de brandweer.” Koene geeft hiermee in feite aan dat de gemeente Den Haag het in de handreiking aangegeven niveau voor de inzetbaarheid van de brandweer niet altijd voldoende vindt. Zo zegt hij over celvormige indelingen: “Je ziet heel vaak dat er allerlei kamertjes in een hal worden gemaakt. Als die hal groter is dan 1000 m², wordt het voor ons moeilijk bij brand om met één autospuit al die hokjes (celletjes) langs te gaan. Dit kan wel beter in de handreiking worden omschreven.”
Toch nog afwijkende gemeentelijke eisen?!
Wat kom je zoal in de praktijk tegen? Van Zeeland: “Ik moet helaas constateren dat er gemeenten zijn, die beginnen met het stellen van andere of zwaardere eisen. Dat is met name het geval als de aanvrager van een bouwvergunning niet via zijn architect weet dat er een handreiking is, de gemeente hier ook niet mee komt en er vervolgens problemen ontstaan op het gebied van brandveiligheid.” Zo’n aanvrager roept dan de hulp in van Van Zeeland als Bouwbesluitadviseur. Hij vervolgt: “Het bestaan van de handreiking evenals de publicaties van de Werkgroep Gelijkwaardigheid, hoewel die geen formele status hebben, kunnen dan wel degelijk helpen om gemeenten over de streep te trekken. Soms heb je te maken met halsstarrigheid of onervarenheid. Het kan hem ook zitten in het feit dat de ontwerper een gedetailleerde onderbouwing en het doorrekenen van de situatie, wat dus tijd en geld kost, te ver naar achteren heeft geschoven.”
Ook Cohen geeft het signaal af dat zeker niet iedere brandweer met een logisch verhaal komt. Reden te meer voor hem om zo snel mogelijk met prestatie-eisen te komen boven de 1000 m2. De goeden niet te na gesproken, aldus Cohen: “Sommige brandweren zijn uiterst aanspreekbaar en hebben goed opgeleide mensen. Het zijn niet de gemeenten met hun brandweer, die zich keurig volgens de regelgeving gedragen waar je problemen mee hebt…”
Voorkomt onaangename verrassingen
Tot slot de mening van Mark van Houwelingen, planbeoordelaar van de Brandweer Rotterdam Rijnmond Noord en lid van het LNB. Hij komt in zijn toetsingspraktijk naar zijn mening nog te weinig aanvragers tegen die de handreiking gebruiken. Aan hem de vraag wat zijn advies is. “Ik zou zeggen de handreiking bij het ontwerpen te gebruiken, om in een later stadium een adviseur te vragen de vuurbelasting voor de bouwaanvraag uit te rekenen en globaal te bekijken of het voordeel heeft als hij op een andere wijze de gelijkwaardige brandveiligheid aantoont. Zo bespaar je volgens mij veel geld.” Hij vindt dat je beter tijdens het ontwerpproces van eenvoudige gebouwen een iets te duur ontwerp kan maken dat aan de handreiking voldoet, dan dat je dat geld uitgeeft aan een adviseur. “Met de handreiking zit je altijd aan de veilige kant en kun je niet voor onaangename verrassingen komen te staan.”
Conclusie
Hoewel uit de gesprekken met de geïnterviewden blijkt, dat de handreiking in de praktijk wordt gebruikt als hulpmiddel bij het ontwerpen en toetsen van grote brandcompartimenten, gemeengoed is het nog niet. Marktpartijen laten op die manier mogelijk met name in de ontwerpfase een kans liggen op kostenbesparingen in het bouwplan.
De ‘Handreiking grote brandcompartimenten’ kan worden gedownload of besteld via de site van het ministerie van VROM.
