Aandachtspunten voor terugdringen verwarmingsklachten

Klachten en discussies over installatiesystemen staan helaas nog steeds in de top 3 van door kopers of garantiegerechtigden bij SWK gemelde gebreken. Tijdens een bijeenkomst van de Technische werkgroep van SWK (TWS) is aandacht besteed aan diverse aanbevelingen om dergelijke klachten terug te dringen.

Van alle bij de afdeling bemiddeling van SWK (Stichting Waarborgfonds Koopwoningen) ingediende klachten blijkt circa tien procent betrekking te hebben op het aspect verwarming. In toenemende mate worden hierbij ook klachten inzake comfort gemeld. Bewoners klagen niet alleen over de te bereiken temperatuur maar ook over soms (met name bij de toepassing van natuurlijke ventilatie) hinderlijk aanwezige luchtstromen. Tijdens een bijeenkomst van de Technische werkgroep van SWK (TWS) zijn aanbevelingen gedaan om dit soort klachten terug te dringen. Aan de hand van een presentatie van de heer Hans Marcus van adviesbureau Installatie Advies Combinatie te Rijswijk (IAC) zijn verschillende ervaringen gedeeld.

Toename klachten

Bij diverse advies- en bemiddelingsdossiers alsmede bij arbitrageprocedures (zowel bij De Geschillencommissie als bij de Raad van Arbitrage) is een toename van de volgende klachten gesignaleerd:

• Niet alle ruimten bereiken de gegarandeerde temperatuur. 
• Bewoners ervaren tocht- en behaaglijkheidsklachten.

Door de steeds complexere installaties komen er ook regeltechnische problemen voor.

Tijdens de TWS-bijeenkomst is met name specifiek aandacht besteed aan:

• Factsheet regeling verwarming installaties.
• ISSO Publicatie 108: Warmteverliezen in leidingsystemen.
• Nadelen combinatie lagetemperatuurverwarming (LTV) en natuurlijke ventilatie (toevoer via gevelroosters). 

Factsheet regeling verwarmingsinstallaties

Bij diverse projecten worden met (grote) regelmaat klachten gemeld over de regeling van verwarmingssystemen. Het gaat hierbij in veel gevallen om woningen met vloerverwarming, waarbij geen regeling per vertrek is toegepast. Bewoners melden hierbij vaak als klacht dat de woonkamer op temperatuur komt, maar de temperatuur in de overige ruimten (slaap-/studeerkamers) achterblijft.

Garantietemperaturen

In de SWK garantieregeling zijn expliciet garantietemperaturen omschreven bij gelijktijdige verwarming van alle vertrekken. Als deze garantietemperaturen niet worden behaald en behouden wordt hieraan dus niet voldaan.

Zowel ondernemers als installateurs blijken er nog met regelmaat vanuit te gaan dat een regeling per vertrek (in strikt juridische zin) niet tot de eisen behoort. Zoals echter in veel (arbitrage)dossiers aan de hand van specifieke metingen is vastgesteld blijkt (in de meeste gevallen) in de praktijk alleen met een regeling per vertrek aan de gestelde garantie-eisen te kunnen worden voldaan. Slechts in enkele situaties kan met probleemgericht inregelen een oplossing worden verkregen.

Voor de duidelijkheid: Een ‘master/slave’-regeling is geen regeling per vertrek, alleen een ‘master/master’-regeling kan als zodanig worden aangemerkt.

In eerdere GIW/ISSO-publicaties (2007 en 2008) is dit probleem reeds onderkend (en is dus meer dan 10 jaar bekend) en zijn hierover duidelijke aanbevelingen opgenomen.

Belang juiste regeling (per vertrek)

De verschillende redenen waarom het van belang is om een juiste regeling (per vertrek) toe te passen bij vloerverwarmingsinstallaties zijn onder meer:

• Door de steeds hogere eisen die de overheid (op basis van Europese regelgeving) aan de thermische isolatie en luchtdichtheid van woningen stelt, is het warmteverlies steeds kleiner geworden. Het gevolg is dat het opgestelde verwarmingsvermogen steeds lager wordt.
• Door de verbeterde isolatie krijgen opwarming door zon en interne warmteproductie een steeds grotere invloed op de temperatuur in de verschillende vertrekken. Externe factoren zoals buitentemperatuur en windsnelheden zijn in steeds mindere mate maatgevend voor de warmtebehoefte in woningen.
• Omdat het opgestelde vermogen steeds geringer is, zijn wijzigingen in omstandigheden moeilijker op te vangen en werken eventuele correcties erg traag. Veelal wordt bij de berekening ook geen rekening meer gehouden met een opwarmtoeslag en wordt bewoners geadviseerd geen nachtverlaging toe te passen.
• Bij vloerverwarming speelt ook de (door bewoners zelf te selecteren) vloerafwerking een belangrijke rol. Ondernemers doen er goed aan bewoners vooraf duidelijk te informeren inzake voorwaarden aan de maximale warmteweerstand van de vloerafwerking. Als bewoners (binnen deze grenzen) in de verschillende ruimten echter verschillende vloerafwerkingen toepassen is er een gerede kans op klachten.

In opdracht van SWK is al in 2012 door IAC een factsheet opgesteld over de te hanteren uitgangspunten bij het ontwerp en de uitvoering van de regeling van verwarmings-/koelinstallaties in woningen. Op basis van bij diverse onderzoeken en projecten opgedane ervaringen is in 2016 een update opgesteld.

In dit factsheet (voor deelnemers via de SWK-website te downloaden) zijn stroomschema’s weergegeven, waarbij is aangegeven welke keuzes er qua regeling worden geadviseerd voor de meest voorkomende standaard woningen, in relatie met het type installatie en de overige randvoorwaarden.

ISSO Publicatie 108: Warmteverliezen in leidingsystemen 

Naar aanleiding van diverse problemen bij verschillende projecten heeft ISSO medio 2016 de publicatie 108 over “Warmteverliezen in leidingsystemen” uitgewerkt. De problemen veroorzaakt door te veel temperatuurverlies in het distributiesysteem bestaan onder meer uit:

• Het niet behalen en behouden van ruimtetemperaturen.
• Het niet goed functioneren van installaties.
• Het niet behalen van beoogde energiedoelstellingen.

Het gaat hierbij niet alleen om de hoogte van het energieverbruik maar ook om (grote) onderlinge verschillen in verbruik door ongewenste uitwisselingen van warmte door het opwarmen van vloeren en plafonds. Door dit effect ontstaan (ook in grondgebonden woningen) regeltechnische problemen. In de publicatie worden diverse aanbevelingen gegeven om bovengenoemde effecten te beperken, waaronder:

• Het isoleren van (weggewerkte) leidingen van het distributiesysteem.
• Het voorkomen van lage watersnelheden in de leidingen.
• Het verbeteren van het ontwerp en de aanleg van de configuratie van het distributiesysteem.
• Het correct inregelen van de ontwerp-volumestromen.

Nadelen combinatie LTV en natuurlijke ventilatie 

Zowel bij SWK als bij IAC worden met regelmaat comfortklachten gemeld in woningen waarbij een combinatie van een LTV-systeem (vloerverwarming) en ventilatiesysteem C (toevoer lucht via gevelroosters en mechanische afzuiging) is toegepast. Bij een dergelijke combinatie wordt via gevelroosters onverwarmde, koude lucht toegevoerd, die in bepaalde situaties (aanwezigheid grote glasoppervlakken e.d.) voor gebruikers hinderlijke luchtstromingen kan veroorzaken.

Juist als gevolg van de steeds betere isolatie zal de woning snel op temperatuur komen. Door toepassing van LTV (vloerverwarming) ontbreekt er echter voldoende stralingswarmte om koudeval en koudestraling langs het gevelvlak op te vangen. Bewoners kunnen in dit geval een thermisch discomfort ervaren ter plaatse van de nabijheid van de gevels.

Bij klachtmeldingen ontstaat met regelmaat een discussie waarbij enerzijds de ondernemer naar de wetgeving kan verwijzen (beperkte eis Bouwbesluit, betrekking hebbend op beperking luchtsnelheid in de leefzone) en anderzijds de bewoner aangeeft dat de verkregen behaaglijkheid en het comfort niet overeenkomen met zijn verwachtingen (eis goed en deugdelijk werk). In deze gevallen kan het gelijk van partijen uiteindelijk alleen worden bepaald door (uitgebreide en kostbare) metingen in de praktijksituatie.

Geen vloerverwarming i.c.m. gevelroosters

Los van bovengenoemde discussie is het op zijn minst opmerkelijk te noemen dat er in de huidige bouwpraktijk zeer hoge eisen worden gesteld aan de luchtdichtheid van de buitenschil en vervolgens (bij keuze voor natuurlijke ventilatie) grote gaten in de gevels worden toegepast voor toevoer van onverwarmde, koude ventilatielucht. Bij toepassing van natuurlijke toevoer is het ventilatieverlies (gebaseerd op de huidige isolatie-eisen) ongeveer vijftig procent van het totale warmteverlies van de woning en is er een groot verwarmingsvermogen per vertrek noodzakelijk. Bij toepassing van balansventilatie met warmteterugwinning (WTW-systeem) kan het ventilatieverlies worden teruggebracht tot een zeer gering percentage (< 5%) en kan worden volstaan met een beperkter verwarmingsvermogen.

Op basis van bovenstaande aspecten wordt de keuze voor een ontwerp met een combinatie van natuurlijke toevoer van ventilatielucht via gevelroosters met een LTV-systeem (vloerverwarming) sterk afgeraden.

In het geval er bij een specifiek project toch voor toevoer middels gevelroosters wordt gekozen dient er voldoende aandacht te worden besteed aan onder meer de volgende aspecten:

• Een correcte luchtdichting (goede naad- en kierdichting) van de gevelelementen.
• Een correcte capaciteit en zorgvuldige selectie van het type (“zelfregelend”) ventilatierooster.
• Een voldoende capaciteit van de (vloer)verwarming ter plaatse van de gevel.

Tekst en beeld: SWK

Meer informatie: swk.nl