Op 2 februari jl. hebben de Eerste Kamer en de Tweede Kamer gestemd over het controversieel verklaren van de Omgevingswet. Als de Omgevingswet definitief controversieel wordt verklaard, zal de verdere behandeling van het inwerkingtredingsbesluit voor 1 januari 2022 pas plaatsvinden na het verkiezingsreces in de Tweede Kamer. De uitkomst is verrassend. De Eerste Kamer heeft de Omgevingswet niet controversieel verklaard. Dankzij een fout van D66 (de eigen partij van minister Ollongren!) de Tweede Kamer wel. Of toch niet?
Aangezien de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) gelijktijdig met de Omgevingswet in werking dient te treden, raakt het controversieel verklaren ook de inwerkingtreding van laatstgenoemde wet.
De motie van 1 december 2020
De Tweede Kamer heeft op 1 december 2020 een motie aangenomen. Deze motie bevat het verzoek aan D66-minister Ollongren om zo snel mogelijk het inwerkingtredingsbesluit aan de Eerste Kamer en Tweede Kamer te verzenden. Dit met als doel dat de Omgevingswet op 1 januari 2022 in werking treedt. Niet alleen hebben alle coalitiepartijen (waaronder D66) voor de motie gestemd, maar ook Forum voor Democratie (voor splitsing de grootste partij in de Eerste Kamer) en de SGP.
Vervolgens heeft minister Ollongren overeenkomstig de wens van de Tweede Kamer op 17 december 2020 het inwerkingtredingsbesluit aan de Eerste Kamer en Tweede Kamer verzonden. De inhoud is hetzelfde als de aangenomen motie. De Omgevingswet treedt op 1 januari 2022 in werking. Nu de inhoud hetzelfde is als de aangenomen motie, zou je verwachten dat in ieder geval de Tweede Kamer instemt met het inwerkingtredingsbesluit…
Spoeddebat op 13 januari 2021 in de Eerste Kamer
Uit de Omgevingswet volgt dat in ieder geval binnen vier weken na verzending van het inwerkingtredingsbesluit aan de Eerste Kamer en de Tweede Kamer minister Ollongren dat besluit niet aan de koning verzendt voor de daadwerkelijke inwerkingtreding. Dit zou betekenen (afhankelijk of het kerstreces wordt meegenomen) dat de Eerste Kamer uiterlijk op 13 januari 2021 het inwerkingtredingsbesluit zou kunnen wegstemmen. Overigens zou minister Ollongren dan gewoon 6 weken later een nieuw besluit ten behoeve van inwerkingtreding op 1 januari 2022 aan de beide Kamers kunnen verzenden. Dan is echter het verkiezingsreces.
Opvalt dat niet alleen D66-minister Ollongren maar ook de D66-senator in de Eerste Kamer het inwerkingtredingsbesluit met hand en tand verdedigde. Om die reden waren er slechts enkele partijen die op 13 januari 2021 wilden stemmen over het inwerkingtredingsbesluit. De andere partijen geloven Ollongren op haar woord dat zij het inwerkingtredingsbesluit niet zonder instemming van de Eerste Kamer aan de koning zal verzenden. Na vragen van de SGP geeft minister Ollongren aan vóór de zomer van de Eerste Kamer duidelijkheid te willen hebben.
Het valt op dat de Fractie-Otten (samen met de SP en de Partij voor de Dieren) de Omgevingswet wil wegstemmen, terwijl hij vroeger bij Forum voor Democratie zat. Laatstgenoemde partij is immers voor een snelle inwerkingtreding. Als hij nog voor hetzelfde gedachtegoed staat als zijn oude partij is dit niet te verklaren. Of is hij per definitie tegen omdat zijn oude partij vóór is?
De stemming op 2 februari 2021
Zoals te verwachten na de stemming over de motie hebben op 2 februari jl. in de Tweede Kamer de VVD, CDA, ChristenUnie, Forum voor Democratie en de SGP tegen controversieel verklaren gestemd. Dat is logisch. Zij stemden bij de motie immers vóór inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2022.
D66 is in de Tweede Kamer minder intelligent en stemt vóór controversieel verklaren. Dus tegen haar eigen minister in en in strijd met haar stemming over de motie twee maanden eerder. Nu het bovendien gaat om de grootste wetswijziging in een eeuw tijd en de praktijk voldoende tijd moet hebben om verdere voorbereidingen te treffen een zeer domme fout. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft niet voor niets verzocht om duidelijkheid voor 1 mei van dit jaar (waaraan de Eerste Kamer zich overigens niet hoeft te houden).
D66 mag zich diep schamen voor deze stommiteit. Sowieso hebben beide Kamers enorm veel boter op hun hoofd. Beide Kamers twijfelen over de inwerkingtredingsdatum, omdat de praktijk er nog niet klaar voor zou zijn. Dit terwijl de VNG al heeft aangegeven voor inwerkingtreding op 1 januari 2022 te zijn. En ook het Bureau ICT-Toetsing (BIT) adviseert dat de Omgevingswet hoe dan ook op die datum in werking moet treden, desnoods met een uitgekleed ICT-systeem. Natuurlijk is de praktijk nog niet volledig gereed als keer op keer door de politiek de inwerkingtredingsdatum naar achteren wordt opgeschoven. De Wkb zou oorspronkelijk in 2015 in werking treden en de Omgevingswet in 2017.
Hoe nu verder?
Paul Smeulders van GroenLinks – die het controversieel verklaren voorstelde – verwachtte al na de stemming dat D66 zich in de Tweede Kamer vergiste. Inmiddels staat op de website van Binnenlands Bestuur dat D66 deze fout gaat herstellen. Voorlichter Janne Gerritsen van D66 geeft aan: ‘Komende dinsdag zullen we bij de stemming in de Tweede Kamer de Omgevingswet niet controversieel verklaren.’
De politiek mag de praktijk geen enkel verwijt maken over te weinig voorbereiding als zij al moeite heeft om te stemmen overeenkomstig haar bedoeling. Ook is duidelijk een verkeerd signaal afgegeven. Zo langzamerhand zijn we een bananenrepubliek, nu zo lang wordt gedraald over de inwerkingtreding van wetgeving die al jaren geleden is aangenomen. De politiek moet zichzelf eens een spiegel voorhouden en ophouden met politieke spelletjes. De praktijk is gebaat bij duidelijkheid: een harde inwerkingtredingsdatum. Desnoods een half jaar later als de belegen senatoren het beter denken te weten dan zowel de VNG als het BIT
Tekst: mr. dr. ing. Peter de Haan, advocaat bij Asselbergs & Klinkhamer Advocaten
