Bij het Rijkspaviljoen op de Floriade is een kinderspeelhuis gerealiseerd dat vrijwel volledig gemaakt is van biobased bouwmaterialen. Gekozen is voor een demontabele constructie met verwisselbare panelen, zodat het speelhuis lange tijd dienst kan doen als demonstratieobject.
BE-Basic is een internationaal publiekprivaat partnerschap waarvan de TU Delft penvoerder is. Doel is te komen tot de ontwikkeling en marktintroductie van biobased processen en producten. Daarbij gaat het om hoogwaardige producten als brandstoffen en plastics, en niet zozeer om rechtstreekse landbouw- of natuurproducten als schapenwol en hout. Bijvoorbeeld ook de productie van kalksteen door bacteriën valt onder biobased materialen.
Belangrijk voor biobased producten is dat de productie van de grondstoffen niet concurreert met de voedselvoorziening en natuur. Bij voorkeur worden daarom grondstoffen van de zogenaamde tweede generatie gebruikt. Dit zijn grondstoffen die voortkomen uit afval- of reststromen, in plaats van uit de landbouwvoedselketen. Omdat ook zaken als energie voor productie en transport een rol spelen, is er ook binnen biobased producten een grote variatie in duurzaamheid.
Met de bouw van een biobased kinderspeelhuis probeert BE-Basic binnen de bouwsector meer aandacht te krijgen voor deze materialen. Er zijn inmiddels diverse materialen beschikbaar en ook diverse materialen in ontwikkeling. Het demonstratieproject wil de bekendheid daarvan vergroten.
Dynamisch object
“In eerste instantie was de gedachte om een woning te bouwen. Maar een woning is statisch. Die is alweer verouderd op het moment dat deze gerealiseerd is. Daarom zochten we iets wat dynamischer is en meer publiek trekt. Zo kwamen we op het idee van een kinderspeelhuis, met te vervangen onderdelen. Vanuit de overheid kwam toen het voorstel om dat te combineren met het Rijkspaviljoen op de Floriade. Op die manier kwam er ook budget beschikbaar”, vertelt prof. dr. Patricia Osseweijer van de TU Delft. Als ontwerper werd het bureau 2D3D aan het project gekoppeld, dat ook het Rijkspaviljoen heeft ontworpen. Dat bureau heeft bekendheid met de bouwsector, wat voor BE-Basic niet geldt. In BE-Basic participeren voornamelijk industriële partijen op het gebied van milieubiotechnologie en chemie.
Uitgebreide longlist
2D3D ging in heel Europa op zoek naar leveranciers en producenten van biobased bouwmaterialen, vertellen Matt van Santvoord en René van Raalte van 2D3D. Er werd een uitgebreide longlist samengesteld van mogelijke leveranciers per bouwdeel, zoals vloeren, plafonds, dakbedekking, isolatie en deuren. De longlist werd in de loop der tijd steeds korter, want veel materialen bleken of niet productierijp te zijn of te duur. “Er is veel in ontwikkeling, maar in feite zijn we te vroeg”, constateert René van Raalte.
Daarbij moesten de materialen ook nog snel leverbaar zijn en binnen een strak budget. In feite zelfs tegen alleen betaling van transportkosten. Soms is dan ook gekozen voor materialen die maar ten dele biobased zijn. “Maar doordat onderdelen demontabel en vervangbaar zijn, kunnen we steeds nieuwe materialen laten zien. Laat fabrikanten maar komen met hun nieuwe producten.”
De bedoeling is dat het kinderspeelhuis na de Floriade beschikbaar zal zijn voor andere evenementen. Het is daarom qua maatvoering zo uitgevoerd dat alle onderdelen samen in één zeecontainer passen. Verbindingen zijn daarvoor demontabel en grotere vlakken zijn opgedeeld in kleinere delen, die met scharnieren zijn verbonden. De bouw is uitgevoerd door Kolibri Jachtbouw uit Stompwijk. Jachtbouwers zijn namelijk meer gewend om met dergelijke plaatmaterialen en constructies te werken.
Voor het Kidshouse moest een volledige bouwvergunning worden aangevraagd, waarbij tevens de veiligheid voor spelende kinderen een belangrijke rol speelde. Ook dat vergde nogal wat tijd omdat van veel materialen lang niet alle gegevens bekend zijn.
Veel plaatmaterialen
In het zoekproces werd al snel duidelijk dat biobased constructiematerialen nauwelijks te vinden waren. De biobased materialen zijn vooral plaatmaterialen. Dat was een extra reden om het kinderspeelhuis te ontwerpen met twee basisvormen van een gedraaide driehoek op een vervormde kubus. “Daardoor heb je veel vlakken waarin je verschillende plaatmaterialen kunt toepassen.”
Het kinderspeelhuis heeft als basis een houtconstructie met Kerto-hout van Metsä Wood (voorheen Finnforest). Als isolatiemateriaal is gekozen voor BioFoam van Synbra, een biobased hardschuim isolatiemateriaal dat vergelijkbaar is met EPS. Ook is Metisse verwerkt. Dit is een isolatiemateriaal op basis van gerecyclede kleding. De dakbedekking is de plantaardige witte dakbaan Derbipure van Derbigum.
Als beplating is deels gekozen voor Fermacell gipsvezelplaat Greenline en Fermacell vloerelementen Greenline, waarin het reinigende effect van schapenwol op het binnenklimaat is verwerkt door toepassing van het eiwit keratine in de toplaag. In veel binnen- en buitenwanden is Ecoboard verwerkt van Ecoboards uit Delft. Deze platen zijn vervaardigd uit stro, rijst- of graanafval, waarvan vlokken worden gemaakt die formaldehydevrij worden samengeperst. Een deel van deze platen is gemelamineerd en beprint door Sareco.
Proefstukken
Biofoam, Fermacell Greenline en Ecoboards zijn producten die hun marktintroductie hebben gehad en als reguliere producten verkrijgbaar zijn. De overige producten die zijn toegepast zijn minder marktrijp. Zo zijn lichtdoorlatende delen in de topgevel voorzien van ThermHex honingraatpanelen van EconCore, die worden gemaakt op basis van biologische plastics uit polymelkzuur PLA. Het oppervlak van deze panelen is vrij klein gebleven, er waren alleen een aantal proefstukken uit het laboratorium beschikbaar. Ook de volledig transparante versie is nog in ontwikkeling.
In de wanden is tevens Super Biospan verwerkt, een formaldehyde-arme biobased OSB-plaat, geleverd via Unilin. Voor de afwerking van wanden is gebruikgemaakt van Cottonmix. Deze pleister is biologisch geproduceerd uit onder meer katoen, gemalen jute en cellulose. Het schilderwerk is uitgevoerd met lijnolieverf van Rolsma, die ook de kitten leverde.
Twee wanden zijn uitgevoerd met afbreekbare biopolymeren van Rodenburg Oosterhout. Deze is echter alleen in dunne plaat leverbaar. Om voldoende sterkte te krijgen is Ecoboard als ondergrond gebruikt. Ook is beplating van NPSP toegepast, dat natuurlijke vezels en grondstoffen gebruikt voor composietplaten. Als vloerbedekking is gekozen voor een marmoleumproduct van Forbo, dat is samengesteld uit jute en lijnolie. Voor de beprinte deuren is gebruikgemaakt van Trespa TopLabEco-fibre, met PEFC-gecertificeerd zachthout als basis.
Installatie
Ook in de installatie is het gelukt om biobased componenten te vinden, zoals Chipchain kabelgoten en wandcontactdozen op basis van zetmeel (schillen en resten van aardappelen en mais). Bieten (rood), spinazie (groen) en koolstof (zwart) zijn gebruikt als natuurlijke kleurstoffen. De materialen zijn volledig composteerbaar en worden geleverd door Connex.
Voor een aantal onderdelen was het niet mogelijk om biobased materialen te gebruiken. Zo is de glijbaan van rvs. Ook deurkrukken en verbindingsmaterialen zijn van metaal. Voor de doorzichtdelen is regulier veiligheidsglas toegepast.
Patricia Osseweijer constateert ondertussen wel dat de mogelijkheden in hoogwaardige biobased producten steeds uitgebreider worden, vooral wat plastics betreft. Doordat grote producenten als Coca Cola en Unilever inzetten op biobased plastics voor hun verpakkingen, neemt de vraag enorm toe.
Dat stimuleert de ontwikkeling en tegelijkertijd de massaproductie, waardoor de producten betaalbaar worden. Die ontwikkeling zal naar verwachting dan ook steeds meer in de bouw gaan doordringen.
