De verduurzaming zal wijkgebonden moeten plaatsvinden. Gebouwgebonden financiering moet deze verduurzaming stimuleren. Aardgas wordt duurder en elektriciteit goedkoper en er komt geen rendementseis voor de cv-ketel. Dat zijn enkele van de afspraken die gemaakt zijn door de onderhandelaars aan het Klimaatakkoord, dat voorzitter Ed Nijpels vandaag in Den Haag presenteerde. “Langetermijndoelen en kosteneffectiviteit zijn leidende principes”, zei Nijpels bij de presentatie.
De afgelopen maanden hebben tientallen partijen uit het bedrijfsleven, de milieubeweging en het maatschappelijk middenveld met elkaar onderhandeld over de manier waarop Nederland de energietransitie aan moet pakken.
Afgelopen dinsdag is het akkoord op hoofdlijnen gepresenteerd. Dat akkoord moet nog langs de politiek en het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau, voor het eind dit jaar tot een definitief akkoord kan komen.
Startmotor
De eerstkomende jaren is er een cruciale rol weggelegd voor woningcorporaties. Zij zullen als ‘startmotor’ fungeren door per jaar 50.000 woningen te verduurzamen. In 2030 moet dit tempo zijn opgeschroefd naar 200.000 woningen. Deze startmotoren moeten worden verbonden met de ‘proeftuinen aardgasvrije wijken’, waarvoor de overheid dit jaar al 90 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld. De corporaties willen deze rol op zich nemen op voorwaarde van een flinke financiële tegemoetkoming.
Deze initiatieven moeten ertoe leiden, zegt Claudia Reiner, onderhandelaar namens Uneto-VNI voor de gebouwde omgeving, dat de markt gaat innoveren en de ‘systeemkosten’ van de energietransitie in de gebouwde omgeving (de totale energielasten van duurzame warmte inclusief initiële investeringskosten, rente, onderhoud en energiekosten) in 2030 met 30 tot 50 procent zijn gedaald. “Dit kan onder meer door digitalisering, standaardisering van de uitvraag door te werken met grote tenders en ketensamenwerking.”
Wijkgebonden aanpak
De verduurzaming zal volgens het Klimaatakkoord wijkgericht moeten plaatsvinden. Daarbij is een belangrijke rol voor de gemeenten weggelegd. Per wijk moeten gemeenten in overleg met eigenaren en bewoners bekijken wat het beste alternatief is voor de gasgestookte ketel. Dit betekent dat de oplossing per wijk kan verschillen. In oudere wijken is misschien een warmtenet de beste oplossing, terwijl bij nieuwe wijken all-electric een beter alternatief is. Een tussenweg met een hybride pomp is ook een optie, want in veel wijken zal het gasnetwerk tot na 2030 gewoon blijven liggen. Uiterlijk in 2021 zullen gemeenten een ’transitievisie warmte’ moeten vaststellen, waarin zij uiteenzetten hoe zij de transitie willen realiseren.
Gebouwgebonden financiering
Om de aanpak te stimuleren stelt het Klimaatakkoord voor een gebouwgebonden financiering voor verduurzaming van het huis te introduceren. Dat houdt in dat een lening die aangegaan wordt voor verduurzaming niet aan een persoon, maar aan het huis vastzit. Wie wil verhuizen zit nu nog vaak opgescheept met een niet-afbetaalde lening. Straks kunnen de lasten van die lening worden overgedragen op de volgende bewoner. Hiervoor wil Samsom een nieuwe bepaling in het burgerlijk wetboek laten opnemen. In zijn presentatie noemde Ed Nijpels gebouwgebonden financiering een “hoeksteen voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving”.
Het uitgangspunt van de financiering is dat de maandlasten van de lening niet hoger zijn dan de gehaalde energiebesparing. Dit is volgens het Klimaatakkoord alleen haalbaar als de kosten voor de verduurzaming dalen. Er zijn dan ook afspraken gemaakt tussen bouwbedrijven, warmteleveranciers en installateurs om de kosten te doen dalen van 15 procent tot mogelijk 50 procent.
Woningnorm
Er komt vanaf 2021 ook een norm voor bestaande woningen in de koop- en huursector, waarin de maximale warmtevraag in kWh/m2 beschreven is. Omdat die norm uitgaat van beperking van de warmtevraag, zal deze maatregel in eerste instantie vooral gericht zijn op het isoleren van woningen. De norm is niet verplicht, mogelijk dat de maatregel vanaf 2030 een meer verplichtend karakter krijgt.
Energiebelasting
De afgelopen weken werd al duidelijk dat Diederik Samsom, voorzitter van de klimaattafel Gebouwde Omgeving, elektrische warmtetechnieken wil bevoordelen ten opzichte van gasgestookte technieken door gas duurder te maken en elektriciteit goedkoper. In het regeerakkoord is al afgesproken dat de energiebelasting op elektriciteit in 2019 met 0,7 ct/kWh daalt en gas met 3 ct/m3 stijgt. In het Klimaatakkoord wordt nu voorgesteld om deze verschuiving in 2020 nog wat aan te zetten door de energiebelasting op elektriciteit met 2,7 ct/kWh te verlagen en die op gas met 5,5 ct/m3 te verhogen. Hierin staat ook dat de eindgebruiker deze fiscale maatregel gemiddeld genomen niet in de portemonnee gaat voelen. De komende tijd wordt dit voorstel verder uitgewerkt op basis van gedetailleerde berekeningen.
Toch is Henk Sijbring, voorzitter van ketelbranchevereniging VFK, niet erg te spreken over hoe aardgas behandeld wordt in het Klimaatakkoord. Gas zit in het verdomhoekje, vindt hij en dat is onterecht. “Ik zie dit akkoord toch als een poging zo snel mogelijk van het aardgas af te komen. Dat terwijl de CO2-uitstoot van een all electric woning nu hoger is dan van een woning die op gas gestookt wordt.” Veel meer zou ingezet moeten worden op vergroening van het aardgas, zegt hij. VFK zat, net als FME, ondanks pogingen daartoe, niet aan de onderhandelingstafel voor de Gebouwde Omgeving.
Op aandringen van Uneto-VNI komen er wel demonstratieprojecten voor duurzaam gas en waterstof in de bestaande gasinfrastructuur, maar volgens Sijbring ademt het gehele document toch vooral een aardgasloze ambitie. “Kijk alleen al naar die proeftuinen met aardgasloze wijken.”
Geen rendementseis cv-ketels
Ondanks de aardgasloze ambitie, komt er voorlopig geen rendementseis voor CV-ketels, één van de punten die door Uneto-VNI aan de onderhandelingstafel werden ingebracht. Die rendementseis zou effectief betekenen dat een CV-ketel alleen nog in combinatie met een duurzame opwekker zoals een warmtepomp zou kunnen worden geïnstalleerd. Zogeheten ‘mono-CV-ketels’ zullen dan op termijn verdwijnen.
“Heel erg jammer”, vindt Reiner deze uitkomst. “Het voorstel was een brug te ver voor partijen als Vereniging Eigen Huis. Maar ik begrijp het ook wel. Er is nu nog wat vrees voor tegenvallende rendementen en geluidsoverlast.”
“In 2021 is er een evaluatiemoment gepland. De komende jaren gaan we technieken optimaliseren, zodat de burger gewend raakt aan deze technieken en dat deze vrees weggehaald kan worden en dat we hen kunnen verleiden mee te gaan. En dan is er wellicht ook ruimte voor een norm voor de rendementseisen van cv-ketels.”
ISDE subsidie voortgezet
De warmtepompbranche zal verheugd zijn dat de ISDE-aankoopsubsidie ook na 2021 wordt voortgezet. Voor de opwekking van warmte wordt verder veel verwacht van zonnecollectoren, eventueel in combinatie met seizoensopslag. Marcel Cloosterman, bestuurslid Zonnewarmte van zonnebranchevereniging Holland Solar is tevreden met het akkoord: “We zien een grote rol weggelegd voor zonnewarmte, samen met de warmtebatterij, zon-pv en energiemanagement achter en voor de meter. Zon-pv en zonnewarmte zijn bij uitstek goed te combineren in samenhang met zowel fossiele als andere duurzame technieken.” De kennis over duurzame warmte zal beheerd worden door een Expertisecentrum Warmte om burgers en gemeenten te ondersteunen bij het besluiten over lokale oplossingen.
Klimaatakkoord contreter
Stroomversnelling is tevreden met de hoofdlijnen van het Klimaatakkoord, maar vind wel dat het voorstel nog concreter moet worden gemaakt. Leen van Dijke, voorzitter Stroomversnelling: “De integrale benadering die wij aan de sectortafel hebben bepleit, onder meer ook in onze PositionPaper, is op tal van onderdelen terug te zien. Daar zijn we blij mee. De geloofwaardigheid van de afspraken hangt af van de manier waarop deze straks verder worden ingevuld. Bijvoorbeeld: wat wordt de definitie van duurzame energie? En wat wordt de norm voor het aantal kilowattuur dat een woning na isolatie nog nodig heeft?” Stroomversnelling pleit voor het concreter maken van het voorstel op 10 punten.
Lees hier het hele document ‘Voorstel voor hoofdlijnen van het Klimaatakkoord‘
