ProRail en Rijkswaterstaat worden bij verschillende infrastructuur projecten geconfronteerd met aanzienlijke mosaangroei op beton, waarbij op meerdere locaties sprake is van betonaantasting. Het was lang onbekend wat de invloed was van mosaangroei op deze aantasting. Uit onderzoek in opdracht van beide partijen is gebleken dat het weldegelijk een negatieve invloed heeft, maar dat mosaangroei een gevolg is van mindere betonkwaliteit, en niet de oorzaak.
Om de invloed van mosaangroei vast te stellen, zijn verspreid over het land vijftien verschillende locaties met mosaangroei onderzocht. Er is gekozen om situaties te onderzoeken waarbij een duidelijke scheiding te zien is tussen een zijde met geen of een verwaarloosbare hoeveelheid mos, en een zijde met duidelijke aanwezigheid van mos.
Poreus en permeabel beton
De uitkomst van het onderzoek is dat de porositeit en permeabiliteit van het randzonebeton (de buitenste laag van ca. 5 cm) van invloed is op de aanwezigheid van zowel mosaangroei als aantasting. Hoe poreuzer en meer permeabel het beton is, hoe meer mosaangroei en aantasting het beton heeft. Verder is gebleken dat de mosaangroei niet de veroorzaker van de porositeit en permeabiliteit van het beton is, maar het gevolg daarvan. Dit blijkt uit het feit dat het kernbeton zelf in de onderzochte gevallen niet zo permeabel en poreus is als de randzone. De mosaangroei kan wel de betonaantasting versterken omdat mossen lang het vocht vasthouden en daarmee het betonoppervlak gevoeliger maken voor aantasting door vorst.
Betonsamenstelling
De onderzoekers vermoeden dat onder andere de manier van nabehandeling van het beton en de betonsamenstelling de kwaliteit van het beton bepalen. Zo bevat veel beton in Nederland cementen met een laag klinkergehalte (klinker is de basisgrondstof voor cement.), zoals bijvoorbeeld hoogovencement. Gemiddeld gezien produceert Nederland zelfs het beton met het laagste klinkergehalte ter wereld. Een laag klinkergehalte is goed voor het beperken van de CO2-uitstoot, maar slecht voor de kwaliteit. Beton wordt namelijk in de expositiefase, onder inwerking van carbonatatie, poreus, en dit proces wordt sterker naarmate het klinkergehalte daalt.
Nabehandelen
Ook de vorm van nabehandelen kan van invloed zijn op de kwaliteit. Het nabehandelen van beton is nodig om te voorkomen dat de betonspecie te vroeg uitdroogt. Als dit gebeurt dan stopt de chemische reactie tussen het cement en water voortijdig, met poreuze oppervlakten als gevolg. Beton kan nabehandeld worden met bijvoorbeeld een folie of natte jute deken, maar ook het langer laten staan van de bekisting kan uitdroging tegen gaan. Het vermoeden van de onderzoekers is niet dat het nabehandelen foutief gedaan is, maar dat de huidige regelgeving rondom nabehandelen niet goed afgestemd is op de veranderingen in de mengselsamenstellingen die in de loop van tijd zijn ontstaan.
Aangepaste normen en regelgeving
De onderzoekers raden aan nader experimenteel onderzoek uit te voeren naar alle factoren die van invloed zijn op de porositeit/permeabiliteit van beton. Dit moet op termijn leiden tot aangepaste normen en regelgeving.
Het onderzoeksrapport is hier te downloaden.
Terwijl de bouw langzaam verbeterd zit de praktische kennis over beton in een vrije val,. Het meest gebruikte en meest misbruikte bouwmateriaal wordt niet op het MBO, slecht op het HBO en matig op de TU onderwezen. Portland cement arme beton met Hoogoven slakken is bijna 85 jaar oud in Nederland, maar vroeger gemaakt met verloren houten bekisting die zorgde voor een natuurlijke nabehandeling. Nu worden bekistingen, zelfs als je ze uitleg dat ze beter wat moeten blijven staan, zo snel mogelijk weg gehaald. Horizontale vlakken worden soms wel, verticale vlakken meestal niet na-behandeld met een curing compound.”Elke idioot kan beton maken. Het probleem is dat de dat ook nog doen ook”. (A.M.Neville) “En hun Portland cement leveranciers willen dat graag zo houden”. (B.M.Piscaer). Moet beton hufter proef zijn of moeten we de hufters omscholen of vervangen?
Dit is zo logisch maar toch worden er zo vele fouten tegen gemaakt. Behalve de samenstelling en de nabehandeling (je moet betonproducten eigenlijk beschouwen als prematuurtjes die in de couveuse moeten worden gehouden tot ze voldoende kracht hebben) is er hier spijtig genoeg geen aandacht geschonken aan het onderhoud en de noodzaak ervan. Ook mocht vermeld worden dat hogedrukreinigingen ook ruwe en poreuse oppervlaktes veroorzaken en dus een vicieuse cirkel vormen ivm destructieve reiniging en mosgroei.