Eigenaren die bestaande woningen willen isoleren, moeten voortaan eerst onderzoek laten doen om vast te stellen of er vleermuizen in de muren zitten. Die uitspraak heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State gedaan in een zaak tussen isolatiebedrijf IsoSun B.V. uit Best en het college van gedeputeerde staten van Utrecht.
De gebruikelijke wijze waarop isolatiebedrijven onderzoek doen is via onder andere een endoscopisch onderzoek, waarbij met een camera in de spouwmuren wordt gekeken. Dat deed het bedrijf uit Best ook, maar volgens de provincie Utrecht deed het op deze manier niet genoeg onderzoek naar vleermuizen in de spouwmuren en daarmee zou het de zorgplicht uit de Wet natuurbescherming overtreden.
De provincie legde het bedrijf in 2019 daarom een dwangsom op om deze werkwijze te staken en af te dwingen dat het bedrijf ecologisch onderzoek zou (laten) uitvoeren naar de aanwezigheid van vleermuizen. De Afdeling bestuursrechtspraak heeft geconcludeerd dat het isolatiebedrijf met deze werkwijze inderdaad de zorgplicht overtreedt en dat de provincie de dwangsom terecht heeft opgelegd. De uitspraak heeft grote gevolgen: voor alle na-isolatiewerkzaamheden is voortaan ecologisch onderzoek vooraf verplicht.
Amicus curiae-procedure
Omdat er meerdere belangen speelden tijdens deze zaak – zoals het behalen van klimaatdoelen, financiële belangen van woningeigenaren en ondernemingen en het beschermen van vleermuizen – heeft de bestuursrechter advies ingewonnen bij meerdere (rechts)personen die geen partij waren bij de procedure (een zogenoemde amicus curiae-procedure). In totaal hebben 46 personen en organisaties gereageerd, waaronder brancheorganisatie VENIN, Stroomversnelling en Vereniging Eigen Huis.
Mogelijke vertraging verduurzamingsopgave
Door de uitspraak kan de verduurzamingsopgave mogelijk flinke vertraging oplopen. Een ecologisch onderzoek en – indien er vleermuizen aangetroffen zijn – de bijbehorende maatregelen zijn vrij kostbaar en zorgen voor vertraging van de werkzaamheden. De kosten voor dergelijke onderzoeken beginnen vanaf 5.000 euro per woning, terwijl de gemiddelde kosten voor de woningisolatie rond de 2.000 euro liggen, stelt de VENIN in hun reactie op de vragen van de bestuursrechter. De onderzoekskosten zijn zo hoog, omdat alleen met een jaarrond onderzoek mogelijk is om op betrouwbare wijze vast te stellen of er vleermuizen in de spouwmuur aanwezig zijn. Dit omdat vleermuizen nogal eens van verblijfplaats verhuizen en over het hele jaar gezien in meerdere spouwmuren van verschillende woningen kunnen verblijven. De hoge onderzoekskosten en mogelijke vertraging kan veel gebouweigenaren ontmoedigen om over te gaan tot na-isoleren.
Soortenmanagementplan
Een mogelijk alternatief voor individueel onderzoek kan een zogenoemd soortenmanagementplan (SMP) zijn. Uit de reactie van VENIN: “Met een SMP doen gemeenten een biodiversiteitsonderzoek voor het hele grondgebied waarbij ze alle beschermde soorten dieren en planten in kaart brengen. Vervolgens stellen ze maatregelen op voor de bescherming daarvan.” Op basis van dat plan kan een gebiedsontheffing worden gegeven, waardoor individueel onderzoek niet meer nodig is. Onder andere VENIN, Stroomversnelling en Vereniging Eigen Huis adviseren gemeentes om op grotere schaal met SMP’s te werken om zo de isolatiebedrijven en gebouweigenaren te ontlasten en de vertraging van de verduurzamingsopgave te beperken.
