Hoe schalen we op met circulair bouwen? Deze vraag stond centraal tijdens het congres Circulaire Real Estate 2023 dat dinsdag 21 maart plaatsvond in C-Bèta te Hoofddorp. Architect Thomas Rau was compromisloos in zijn visie: “Bouwen hoeft niet meer. De logistieke sector gaat de bouwsector overnemen.” En ook Onno Dwars (CEO Ballast Nedam Development) zet druk op de ketel: “In 2030 is circulair bouwen de norm, dan is het spel over.”
Het congres Circulaire Real Estate 2023 werd georganiseerd door Management Producties en werd voorgezeten door Vincent Gruis, hoogleraar Housing Management aan de TU Delft en voorzitter van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie. In verschillende talks en paneldiscussies kwam de opschaling van circulair bouwen ter sprake. Thomas Rau was uitgenodigd om het congres te openen en zijn visie te geven op een circulaire economie.
Nieuwe bouwcultuur
De logistieke sector gaat de bouwsector overnemen, stelt Rau, omdat in een circulaire economie er niet of nauwelijks nog primaire materialen nodig zijn en de materialen uit brongebouwen alleen nog vervoerd hoeven worden naar doelgebouwen. “We verzorgen een logistiek proces met als resultaat: een gebouw.”
Volgens Rau moeten we toe naar een volstrekt nieuwe bouwcultuur, en snel ook. “We gedragen ons als alcoholisten die pas in 2050 willen stoppen. Het hele systeem moet transformeren, we moeten anders leren denken. We moeten niet doen wat mogelijk is, maar doen wat nodig is. We moeten niet de verdienmodellen bedienen, maar de mindset.”
Nieuwe liefdesrelatie
Voor de juiste mindset is het noodzakelijk dat de mens zich gaat zien als gast die op de aarde verblijft. En vanuit die gast-houding moet de economie omgebouwd worden. “Ons bestaan is tijdelijk en onze behoeftes zijn tijdelijk. We denken dat we voor de eeuwigheid bouwen, maar we bouwen voor de tijdelijkheid. ‘Vastgoed’ bestaat niet. Alles wat we doen heeft een tijdelijk karakter. Maar de consequenties van onze handelingen zijn permanent. Er moet een nieuwe liefdesrelatie ontstaan tussen de mensheid en de aarde.”
Gesloten systeem
Volgens Rau moeten we de aarde gaan zien als een gesloten en dus gelimiteerd systeem. “Als een kunstwerk een ‘limited edition’ is, dan heeft het waarde. Dan koesteren we het voor de volgende generaties. Materialen zijn de kunstwerken van de aarde. In een gesloten systeem bestaat geen waardeloosheid.” In zo’n systeem is geen plek voor afvalverbrandingsinstallaties, die Rau de ‘crematoria voor materialen’ noemt.
De waardebehoudingsketen
Rau stelt dat de waardecreatieketen moet aangevuld worden met een ‘waardebehoudingsketen’. De waardecreatieketen is een ‘voorwaartse keten’ die start met het delven van de grondstoffen uit de aarde en via verschillende schakels uitkomt bij een eindproduct voor de gebruiker. Het is onbegrijpelijk, vindt Rau, dat de ‘waardecreatieketen’ eindigt met afval.
De waardebehoudingsketen is een ‘achterwaartse keten’ die begint met het eindproduct dat op het punt staat afgedankt te worden, en dat zich via dezelfde schakels in tegengestelde richting beweegt. “Dat houdt in dat iedereen verantwoordelijkheid neemt voor wat-ie in voorwaartse richting bedacht heeft,” besluit Rau. “Het wordt tijd om dit deel van de keten te gaan organiseren.”
Circulair delven
Tijdens het congres kwam een concreet voorbeeld aan bod van hoe de circulaire economie eruitziet en hoe verantwoordelijkheid nemen in de ‘waardebehoudingsketen’ eruitziet. Maik Knuiman vertelde als manager circulair delven bij Provincie Gelderland over het circulair delven van het negen verdiepingen tellende voormalige provinciekantoor in Arnhem. De bouwdelen worden één-op-één hergebruikt voor de nieuwbouw van een sporthal en het nog te bouwen kenniscentrum voor circulair bouwen van Lagemaat Circulair. Knuiman benadrukte dat de medewerking van Dycore, de oorspronkelijke leverancier van de kanaalplaten, wandelementen en kerndelen, cruciaal was. Op deze website vind je een uitgebreid artikel over dit project.
Meer circulair door samenwerking
Tijdens de paneldiscussies kwamen enkele suggesties voorbij hoe circulariteit in de keten bevorderd kan worden. De eerste is samenwerking met ‘bouwvreemde’ partijen. Harwil de Jonge, directeur Heijmans Vastgoed, noemde de samenwerking met Staatsbosbeheer. Onno Dwars, CEO van Ballast Nedam Development, noemt de samenwerking met landbouwers. “Zij willen graag mee in de bouwtransitie,” stelt hij. “Positief is ook dat we zo in Nederland bouwgrondstoffen creëren.” Maar ook bouwers onderling moeten meer samenwerken, vindt De Jonge. Nu richt iedereen zijn eigen platform met gebruikte materialen op, zoals Heijmans dat met Matching Materials heeft gedaan. Met als gevolg een wat schraal aanbod op alle bestaande platforms.
Normering en biobased bouwen
Een andere suggestie om opschaling te bevorderen is landelijke normering. “Zonder landelijke norm kun je niet opschalen”, vindt Dwars. En: “Biobased bouwen wordt het gewoon helemaal, want anders blijven we niet binnen die norm.” Jelle Bleumink, hoofd bouwregelgeving en bouwkwaliteit binnen het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, stelt dat in het kader van Building Balance nu op jaarbasis 50.000 ha vezelteelt plaatsvindt. “Dat moet zeker opgeschaald worden.” Volgens Dwars moet ook de financiële sector mee. “Het gaat allemaal sneller dan we denken. In 2030 is circulair bouwen de norm, dan is het spel over.”
Lees ook:
