Drie maanden voor inwerkingtreding van de Omgevingswet is er nog van alles niet in orde rond het Omgevingsloket, dat bedoeld is voor onder meer het aanvragen van vergunningen en het raadplegen van de geldende regels per locatie. Dat blijkt uit een recent voortgangsrapport van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). De Eerste Kamer wil dat minister Hugo de Jonge op 24 oktober, na het herfstreces, uitleg komt geven.
De Omgevingswet bundelt 26 wetten en tal van regels en voorschriften over onze fysieke leefomgeving in één wet. De wet werd al een aantal keer uitgesteld, maar in maart besloot een meerderheid in het Parlement om in te stemmen met 1 januari 2024 als inwerkingstredingsdatum voor de Omgevingswet. Het idee: een stroomlijning van procedures en regels die met ruimtelijke ordening en milieu te maken hebben. Het Omgevingsloket moet dit mogelijk maken.
Ondertussen is al lang duidelijk is dat de digitale techniek die het Omgevingsloket mogelijk moet maken, en die databases en loketten van verschillende overheden en instanties aan elkaar koppelt, nog niet af is. Ook in de oefenomgeving heeft het nog lang niet de stabiliteit om naar behoren te functioneren. De overheid erkent dit probleem wel, maar gaat ervanuit dat met tijdelijke ‘workarounds’ problemen omzeild kunnen worden. Ondertussen zal dan na 1 januari 2024 met man en macht gewerkt worden om het DSO op niveau te brengen.
Hardnekkige issues
Maar uit het voortgangsrapport van september, PI27 genaamd, blijkt dat een aantal issues hardnekkig zijn en bovendien nog ingeschat worden als flinke risico’s. Bouwwereld kwam het document op het spoor en legde het voor aan Lieuwe Koopmans, die als klokkenluider al enkele jaren waarschuwt voor het te snel invoeren van de Omgevingswet. Hij noemt de conclusies in het voortgangsrapport “schokkend, zo vlak voor de invoering”.
In het document staat bijvoorbeeld dat er nog steeds ‘performance issues’ zijn met het uploaden van grote plannen. Ook een API (de COR-API) die verschillende databases moet koppelen werkt niet naar behoren. “De API is niet stabiel genoeg, twee teams van RWS zijn afhankelijk van de API”, zo valt te lezen. Volgens de bouwers van het DSO is dit API-probleem het grootste van alle risico’s. Ook blijkt het ‘verwachtingenmanagement’ onvoldoende ingericht en moet één van de overheidsinstanties, KOOP, nog snel van provider wisselen. Gevolg: drie maanden voor en drie maanden na inwerkingtreding van de Omgevingswet is er geen mogelijkheid voor een transitie van de Landelijke Voorziening Bekendmaken en Beschikbaar stellen (LVBB) naar een nieuwe ‘technische infrastructuur’. De LVBB is het component binnen het DSO waar bevoegde overheden hun omgevingswetbesluiten aan aanleveren. In totaal zijn er dertien risico’s gedefinieerd.
Geschrokken reacties
Volgens Koopmans toont het document glashelder aan dat er nog heel veel problemen zijn met het DSO. “Maar minister Hugo de Jonge en de Rijksambtenaren willen dit er doordrukken. Ze denken: ‘Dan kunnen we niet terug en gaan het daarna wel repareren’.” Eerste Kamerlid senator Saskia Kluit (Groenlinks-PvdA) reageert ook geschrokken bij het zien van het document. “De problemen spelen echt nog tot in de kern van het systeem. Als ik dit lees lijkt het me heel onverstandig om de wet al over drie maanden in te laten gaan.”
Kluit is al jaren een kritisch volger van de wet. “Het basisniveau is simpelweg nog niet goed genoeg. Zaken als vergunningverlening gaan echt in de soep lopen straks.” Op zijn minst, zegt Kluit, zou de wet nog eens uitgesteld moeten worden. Daarna zou gewerkt kunnen worden om het milieu-deel en het ruimte-deel uit elkaar te halen. “Dan kunnen we op termijn beginnen met de invoering van ruimte. Milieu volgt dan later.” Mocht dit allemaal technisch niet haalbaar zijn, dan is de uiterste consequentie om de wet “te heroverwegen”, zegt Kluit.
Opheldering
In de commissievergadering Infrastructuur, Waterstaat en Omgeving deze dinsdag verzocht ze minister Hugo de Jonge om op 24 oktober, na het herfstreces, opheldering te geven over het document. Een meerderheid van de Eerste Kamer steunde haar oproep. “De afgelopen jaren is telkens gebleken dat het systeem nog niet geschikt is. Dit document bevestigt dat beeld nog eens. Het is bizar.” De Jonge zal naar verwachting eind oktober de Eerste Kamer te woord staan.
